Jerzy Chmielewski (1904-1966)
| Data i miejsce urodzenia |
1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 sierpnia 1966 |
Jerzy Chmielewski (ur. 1904 we Lwowie, zm. 1 sierpnia 1966 w Rio de Janeiro) – podróżnik, ekonomista, dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej Polsko-Brazylijskiej, więzień w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, w II Oddziale KG AK kierował Komisją Badawczą zajmującą się rozpracowaniem broni V-2.
Życiorys
W 1919 jako harcerz wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a potem w I powstaniu śląskim. Po zdaniu matury w Warszawie (1923) wyjechał do Brazylii, gdzie pracował jako robotnik portowy, mierniczy, a potem zajmował się eksploatacją kauczuku w Amazonii. Po powrocie w 1926 do Polski[1] (1936) studiował na SGGW i Szkole Rolniczej w Dublanach[2].
Jako członek Ligi Morskiej i Kolonialnej wziął udział w wyprawach do Afryki, których celem było poszukiwaniu kolonii dla Polski. W latach 1928–1929 jako pełnomocnik spółki terenowej wziął udział w ekspedycji Franciszka Łypa do Angoli. Podróż opisał w wydanej przez Arcta w dwóch tomach książce Angola : notatki z podróży po Afryce[3]. Książka była reklamowana jako pierwsza polska książka o Angoli[4].
W 1932 wyjechał z żoną do Angoli, gdzie przygotowywał plany zakładania plantacji kawy i ryżu. Równocześnie studiował tropikalne rolnictwo. Na polecenie Ligi Morskiej i Kolonialnej w 1934 wyjechał do Liberii, gdzie z grupą kolonistów karczował dziewiczą puszczę i zakładał plantacje kawy i koli[5][1]. Po zachorowaniu na czarną febrę musiał wyjechać z Afryki[1]. W latach 1936–1939 jako dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej Polsko-Brazylijskiej przebywał w Rio de Janeiro[2]. W 1939 wrócił z rodziną do kraju[1].
Po wybuchu II wojny światowej działał w wywiadzie ZWZ-AK, współpracując z ppłk. Marianem Drobikiem, który pełnił funkcję szefa wywiadu KG ZWZ-AK, a po jego aresztowaniu z Kazimierzem Irankiem-Osmeckim[2].
Kierował Biurem Studiów Gospodarczych „Arka”, które interpretowało dla Londynu dane z gospodarki niemieckiej zebrane przez polski wywiad, przygotowując raporty o stanie niemieckiej gospodarki. Pracował również przy rozpracowywaniu niemieckiej broni rakietowej V-2, ale we wrześniu 1942 został aresztowany. Początkowo osadzono go na Pawiaku, a potem wysłano do Oświęcimia, gdzie pod nr 121390 przebywał do 4 marca 1944. Dzięki łapówce wręczonej Niemcom w Warszawie wypuszczony z Oświęcimia jako świadek w śledztwie prowadzonym w jakiejś innej sprawie[2].
Ponownie działał w II Oddziale KG AK, obejmując kierownictwo Komisji Badawczej zajmującej się rozpracowaniem broni V-2. Po rozpracowaniu razem z jej najistotniejszymi fragmentami i dokumentacją techniczną przerzucono Chmielowskiego „III Mostem” do Londynu. Posługiwał się tam nazwiskiem Rafał Meduniecki[2].
W kwietniu 1945 wyjechał do Brazylii, gdzie założył własną firmę handlową. Po kilku latach zajął się administracją farmy hodowlanej. Po powrocie do Rio de Janeiro został doradcą ekonomicznym w banku CLLC Bank. Po ukończeniu kursu ekonomii i organizacji pracy na Harvardzie został doradcą w dwóch instytucjach finansowych. Pod koniec życia badał wykorzystanie bogactwa rybnego Brazylii. Na polecenie rządu brazylijskiego przygotował projekt rozwoju i udoskonalenia rybołówstwa, a rząd przyjął nowy kodeks rybny[1].
Miał żonę Jadwigę i syna Jacka[2]. Został pochowany na cmentarzu São João Batista[1].
Odznaczenia
- Order Virtuti Militari V klasy nadany przez Rząd RP na uchodźstwie[1]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[1]
- Medal Wybitnej Służby (D.S.M)[1]
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kazimierz Iranek-Osmędzki, Ostatnia podróż Rafała, „Wiadomości” (4), 1967, s. 2–3.
- 1 2 3 4 5 6 Alina Fitowa, Wywiad KG AK i polityka krajowa NW gen. Kazimierza Sosnkowskiego w 1944 r. w świetle listu Kazimierza Iranka-Osmeckiego, „Dzieje Najnowsze” (3), 1997, s. 197–198.
- ↑ Stanisław Zieliński, Słownik biograficzny podróżników i eksploratorów polskich, „Morze” (4), 1935, s. 29.
- ↑ Henryk Tetzlaff, Pierwsza polska książka o Angoli, „Morze” (12), 1929, s. 25–26.
- ↑ Paweł Średziński, Polskie marzenia o koloniach: Liberia [online], Afryka.org | Fundacja Afryka Inaczej, 26 grudnia 2010 [dostęp 2024-11-17] (pol.).