Jerzy Leporowski

Jerzy Leporowski
Data urodzenia

21 lutego 1897

Data śmierci

20 lipca 1928

Miejsce spoczynku

Nowy Cmentarz w Zakopanem

Zawód, zajęcie

kupiec
lotnik wojskowy
taternik

Południowa ściana Zamarłej Turni, pokonana przez Leporowskiego bez asekuracji

Jerzy Leporowski (ur. 21 lutego 1897, zm. 20 lipca 1928 w Tatrach) – poznański kupiec, jeden z najwybitniejszych polskich taterników okresu międzywojennego, do historii taternictwa przeszedł jako wspinacz, który pokonał kilka najtrudniejszych ścian samotnie i bez jakiejkolwiek asekuracji.

Młodość

W czasie I wojny światowej służył w niemieckim lotnictwie (Luftstreitkräfte), pracował także w Komendzie Generalnej V Korpusu Armii (niemieckiej) jako urzędnik[1].

Z zawodu był kupcem i prowadził w Poznaniu sklep "Kolonialne artykuły", który znajdował się prawdopodobnie przy ulicy św. Wojciecha 27[1].

Życie prywatne

Miał żonę Ellę i syna Romana (którego osierocił jako sześcioletniego chłopca)[1].

Początki taternictwa

Pierwszy raz Tatry odwiedził w 1923 roku i wszedł na Giewont, na który potem wybierał się co roku, za każdym razem inną trasą. W 1924 roku zdecydował się także na inne szlaki, m.in. na Orlą Perć, Gerlach, Rysy (tam przeżył burzę gradową) oraz Mnicha (najprawdopodobniej drogą Przez Płytę). Samotna wędrówka na Mnicha uznawana jest za początek jego taternictwa. Od tej pory wybierał coraz trudniejsze trasy. Mimo to do końca cenił nie tylko wspinaczkę, ale turystykę tarzańską[1].

25 sierpnia 1924 roku miał w planach dostać się granią ze Świnicy na Zawrat, ale utknął na Niebieskiej Turni i całą noc czekał na pomoc. Ekspedycja ratunkowa sprowadziła go szczęśliwie na Halę Gąsienicową.

Solowe wyprawy

Lata 1926-1927 to czas naważniejszych samotnych wspinaczek Leporowskiego. Zdobył w ten sposób dwukrotnie południową ścianę Zamarłej Turni[2][3] oraz północno-zachodnią ścianę Galerii Gankowej, południową ścianę Żabiego Konia, południową ścianę Ostrego Szczytu i północną ścianę Giewontu. Nie wszystkie dokładne daty tych wyczynów są znane, nie zawsze też można mieć pewność co do dróg, którymi się wspinał, ale z dużym prawdopodobieństwem można je wskazać.

data cel prawdopodobna droga uwagi
ŚCIANY POŁUDNIOWE
1926 lub 1927 Żabi Koń droga Häberleina
1926 lub 1927 Ostry Szczyt droga Häberleina
26 VII 1927 Zamarła Turnia droga klasyczna
29 VII 1927 Zamarła Turnia droga klasyczna przy świadkach w 40 minut[4]; inne źródła podają 54 minuty[1]
ŚCIANY PÓŁNOCNE
lipiec 1927 Giewont depresja północno-zachodnia lub droga Zahorskiego pierwsze samotne przejście[5]
lipiec 1927 Galeria Gankowa droga klasyczna siódme przejście, pierwsze samotne[1]

Wspinaczki z partnerami

Leporowski wspinał się także z partnerami takimi jak Mieczysław Świerz, Alfred Szczepański, Jan Alfred Szczepański. Do jego większych osiągnięć należą przejścia południowej ściany Lodowej Kopy i Małego Lodowego Szczytu, północnej ściany Małego Kieżmarskiego Szczytu, Kapałkową Granią czy prawym filarem południowej ściany Kieżmarskiego Szczytu[1].

data cel droga partnerzy uwagi
6 lipca 1928 Pośrednia Kopałkowa Turnia i Wielka Kopałkowa Turnia Kopałkową Granią Jan Alfred Szczepański, Helena Dębińska, Alfred Szczepański, Jadwiga Honowska, Mieczysław Świerz pierwsze wejście
9 lipca 1928 Niemiecka Drabina droga Heftego i Komarnickiego Mieczysław Świerz
13 lipca 1928 południowa ściana Lodowej Kopy Jan Krzyżanowski pierwsze przejście
14 lipca 1928 południowa ściana Kieżmarskiego Szczytu droga Grosza Jan Krzyżanowski piąte przejście
16 lipca 1928 Mały Lodowy Szczyt droga Kluczyńskiego Jan Krzyżanowski siódme przejście

Śmierć

Zginął podczas próby samotnego wejścia nową drogą północnym filarem Koziego Wierchu[6]. Świadkiem wypadku była Róża Drojecka i to ona z Hali Gąsienicowej zawiadomiła telefonicznie pogotowie. Z jej relacji wynikało, że do tragedii doszło około osiemdziesięciu metrów nad podstawą filara. Chwyt się ukruszył i Leporowski odpadł od ściany wraz z blokiem skalnym. Jego ciało zostało odnalezione na piargu pod ścianą Koziego Wierchu[7].

Leporowski jest pochowany w Zakopanem[7] na nowym cmentarzu przy ulicy Nowotarskiej.

Upamiętnienie

  • W niespełna rok po śmierci Leporowskiego droga prowadząca przez północny filar Koziego Wierchu została dokończona przez Stanisława Motykę, Witolda Henryka Paryskiego i Jana Sawickiego. Nie została jednak nazwana, jak wiele innych w Tatrach, nazwiskiem pierwszego wspinacza, który ją pokonał, ale w uznaniu wyjątkowych dokonań Jerzego północny filar Koziego Wierchu otrzymał miano Filaru Leporowskiego[8].
  • Jego nazwiskiem nazwano również żleb na Kopie Lodowej[1].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Grzegorz Folta, „Leporostrada” – łańcuchówka śladami pierwszego tatrzańskiego solisty [online], wspinanie.pl, 30 maja 2024 [dostęp 2025-03-29].
  2. ↑ Tajemnicze Tatry, cz. 4 Legendarna Zamarła Turnia – Muzeum Tatrzańskie [online] [dostęp 2025-03-29].
  3. ↑ Małgorzata Kiełkowska, Jan Kiełkowski, Piotr Atanasow (red.), Wielka encyklopedia gór i alpinizmu. T. 3: Góry Europy, Katowice: Wydawnictwo Stapis, 2007, s. 832, ISBN 978-83-60429-04-4 (pol.).
  4. ↑ Jarosław Skowroński, Tatry międzywojenne, Galaktyka, 2003, s. 119 (pol.).
  5. ↑ Małgorzata Kiełkowska, Jan Kiełkowski, Piotr Atanasow (red.), Wielka encyklopedia gór i alpinizmu. T. 3: Góry Europy, Wielka encyklopedia gór i alpinizmu, Katowice: Wydawnictwo Stapis, 2007, s. 299, ISBN 978-83-60429-04-4 (pol.).
  6. ↑ Halina Zdebska, Bronisław Czech (1908–1944) – człowiek i sportowiec, „Folia Turistica”, 23, Index Copernicus, 2010, s. 164 [dostęp 2025-03-29] (pol.).
  7. 1 2 tatrygory.pl - Kroniki TOPR - Kroniki 1928 [online], www.tatrygory.pl [dostęp 2025-03-29].
  8. ↑ Agnieszka Jurczyńska-Kłosok, Nazewnictwo Tatr Wysokich: konceptualizacja przestrzeni górskiej, Kraków: Oficyna Wydawnicza "Wierchy" Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK, 2020, ISBN 978-83-958079-3-0, OCLC 1204355867 [dostęp 2025-03-29].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.