Jimmy Raney

James Elbert Raney (ur. 20 sierpnia 1927 w Louisville, zm. 10 maja 1995 tamże)^[1] – amerykański gitarzysta jazzowy. Ojciec muzyków jazzowych – gitarzysty Douga i pianisty Jona.

Wcześnie rozpoczął karierę muzyka. W 1944, mając siedemnaście lat, grał w orkiestrze klarnecisty Jerry’ego Walda^[2]. Następnie, ale jeszcze w tym samym roku wyjechał do Chicago, gdzie pracował w lokalnych grupach. W 1948 przez dziewięć miesięcy grał w big-bandzie Woody’ego Hermana^[1]. W tym czasie dokonał w Nowym Jorku swoich pierwszych nagrań: Talk a Little Bop z pianistą i pionerem bebopu Alem Haigiem, oraz Extrovert z klarnecistą Buddym DeFranco. Od 1949 występował w orkiestrze Artiego Shawa, z którą też nagrywał. Nierzadko wykonywał partie solowe. „Klejnotem” nazwano jego solo w utworze Fred’s Delight z płyty Artie Shaw and His Orchestra – „1949”^[2]. Od 1951 przez prawie trzy lata był członkiem kwintetu Stana Getza, koryfeusza saksofonu tenorowego. Dokonał z nim swoich najlepszych nagrań, które weszły do fonograficznej klasyki jazzu^[1]. W tym samym okresie – 1951–1952 i 1953–1954 – współpracował również z wibrafonistą Redem Norvo. Od 1954 do 1960 pracował przede wszystkim z pianistą Jimmym Lyonem, występując w klubie kolacyjnym. Ponadto koncertował i nagrywał z takimi muzykami, jak puzoniści Bob Brookmeyer i Urbie Green, oraz saksofoniści Bobby Jaspar, Gigi Gyrce, Zoot Sims i Al Cohn^[2].

W 1954 i 1955 krytycy jazzowi przyznali mu pierwsze miejsce w kategorii „Gitara” w swoim dorocznym plebiscycie przeprowadzanym przez prestiżowy miesięcznik „DownBeat”^[3]. W głosowaniu czytelników kilkakrotnie plasował się w pierwszej dziesiątce najlepszych gitarzystów^[4].

W latach 1962–1963 ponownie współpracował z Getzem. Od długiego czasu był dotknięty chorobą alkoholową. Nałóg i związane z nim kłopoty ze znalezieniem zatrudnienia, spowodowały że na początku 1967 opuścił Nowy Jork i powrócił do rodzinnego Louisville. Wycofał się z życia muzycznego. Pracę podjął dopiero w 1974, nagrywając album Guitaristic. W następnym roku podpisał kontrakt z wytwórnią Xanadu^[2]. W 1976 odwiedził Japonię w ramach tournée grupy Xanadu All-Stars. Występował także w Europie. Często współpracował – zarówno na scenie, jak w studiu nagraniowym – ze swoim starszym synem – Dougiem, który osiadł w Kopenhadze. W latach 80. i 90. ograniczył działalność, ale jej nie zaprzestał, m.in. regularnie występował w Nowym Jorku^[1][2]. Nadal jednak mieszkał w Louisville.

Przez trzydzieści lat cierpiał na chorobę Ménière’a, która stopniowo doprowadziła u niego do niemal całkowitej, obustronnej utraty słuchu. To jednak nie przeszkodziło mu w graniu. Zmarł wskutek niewydolności serca w wieku 67 lat. „The New York Times” nazwał go w nekrologu: Jednym z najbardziej utalentowanych i wpływowych pod względem stylu i techniki gry powojennych gitarzystów jazzowych na świecie^[5].

W 2014 nakładem wydawnictwa Sher Music Co. ukazał się podręcznik The Jimmy Raney Book (ISBN 978-1883217853), poświęcony zagadnieniom interpretacji jazzowej, zwłaszcza w stylu bebop. Jego autorami są Jimmy Raney i jego młodszy syn – Jon, który dokończył go pisać po śmierci ojca^[6].

• Jimmy Raney, allmusic.com
• Jimmy Raney, classicjazzguitar.com

• Jimmy Raney – dyskografia