Jozafat Ohryzko

Jozafat Ohryzko (ur. 1827 w powiecie lepelskim (gubernia witebska), zm. 17/18 marca 1890 w Irkucku) – polski prawnik, wydawca, działacz społeczny i polityczny.

Pochodził ze szlachty. Ukończył gimnazjum mińskie (1844) i wydział prawny Uniwersytetu w Petersburgu (1849). Następnie pracował w Petersburgu – był urzędnikiem Ministerstwa Finansów.

Cieszył się dużym autorytetem w rosyjskich kręgach rewolucyjnych, blisko przyjaźnił się z Nikołajem Czernyszewskim. Po wybuchu powstania styczniowego w lutym 1863 roku został komisarzem powstańczym na Petersburg. W listopadzie 1864 roku został aresztowany, w 1865 roku skazano go na karę śmierci, którą zamieniono na dwudziestoletnią katorgę. W 1866 roku za udział w buncie w Akatujsku został przesiedlony. Organizatorzy powstania zabajkalskiego planowali powołać go do władz planowanej republiki Swobodosławia. Cztery lata był przetrzymywany w samotności, pozbawiony nazwiska, jako numer 11 w specjalnie wybudowanym do tego celu ostrogu^[1] w Wilujsku. W 1871 roku został zesłany do Jakucka. Tam zyskał sobie szacunek, ucząc miejscowych kultury rolnej. Zesłany był później do Wiercholeńska i Irkucka, gdzie pracował przy wydobyciu złota, a także świadczył usługi adwokackie górnikom.

W 1857 roku zainicjował wydawanie w Petersburgu polskojęzycznej gazety Słowo. W roku 1859 ukazało się 15 numerów czasopisma, po czym zostało zawieszone z powodu opublikowania listu Joachima Lelewela. Po dwóch tygodniach spędzonych w areszcie udało mu się wydać nadesłane już rozprawy w Piśmie zbiorowym (1859). W latach 1859–1860 podjął się reedycji Volumina Legum. Przedrukował osiem pijarskich tomów i dwa inwentarze^[2].

• А. А. Калашников (A. Kałasznikow): Якутия. Хроника. Факты. События. 1632–1917 гг (Jakucja. Fakty, kronika, wydarzenia), Бичик, Якутск 2000, ISBN 5-7696-1200-2.
• M. Janicki: Skarby biblioteki IH UW. w: „Uniwersytet Warszawski”, nr 1 (40), luty 2009, s. 36–37.

• Jozafat Ohryzko. Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-21]