Kapucyn (ptak)
| Perissocephalus tricolor[1] | |||
| (Statius Müller, 1776) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Perisocephalus | ||
| Gatunek |
kapucyn | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Kapucyn[3] (Perissocephalus tricolor) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny bławatników w rodzinie bławatnikowatych (Cotingidae). Zamieszkuje północną część Ameryki Południowej. IUCN uznaje kapucyna za gatunek najmniejszej troski (LC).
Taksonomia
Gatunek zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku Philipp Ludwig Statius Müller[4]. Autor nadał mu nazwę Corvus tricolor, a jako miejsce typowe wskazał miasto Kajenna (obecnie Gujana Francuska)[5][6]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Perissocephalus, którego jest jedynym przedstawicielem[3][5]. Badania Ohlsona (2007 r.) i Tella (2009 r.) wykazują, że kapucyn jest spokrewniony z rodzajem Cephalopterus i z dwoma gatunkami kruczyńców: rubinowym (Pyroderus scutatus) i purpurowym (Querula purpurata)[5]. Nie wyróżnia się podgatunków[5].
Występowanie
Podobnie jak zdecydowana większość bławatnikowatych kapucyn występuje wyłącznie w Ameryce Południowej. Został stwierdzony w skrajnie wschodniej Kolumbii, południowej i wschodniej Wenezueli (stany Amazonas, Bolívar), Surinamie, Gujanie, Gujanie Francuskiej oraz północnej Brazylii (od górnego biegu rzeki Rio Negro i okolic Manaus na wschód aż do stanu Amapá)[6]. Gatunek spotykany zazwyczaj do wysokości 600 m n.p.m., ale w górach Wenezueli do 1400 m n.p.m.[6]
Morfologia
Jest to jeden z największych bławatnikowatych, większe są od niego ptaki z rodzaju Cephalopterus[6]. Osiąga długość ciała 34,5–37,5 cm, przy czym samiec jest trochę większy od samicy[6]. Masa ciała: samce 320–402 g, samice 267–367 g[6].
Wierzch ciała jest brązowy[6]. Głowa jest łysa (podobnie jak u sępów), z mocnym ciemnym dziobem[6]. Nogi, podobnie jak dziób, są masywne[6]. Lotki i ogon są smolistoczarne, inne pióra skrzydeł są pomarańczowe[6]. Czarne i brązowe piórka okalają szyję i policzki, jednak nie głowę (jak kaptur u duchownych)[6].
Ekologia i zachowanie
Gatunek ten zamieszkuje lasy deszczowe, występuje w ich górnym piętrze[6][7]. Rzadko się porusza, zwykle siedzi na gałęzi i powoli obraca głowę w celu obserwowania, czy drapieżnik się nie zbliża[6]. Jedynie w celu znalezienia pokarmu zaczyna aktywnie się przemieszczać[6]. Jest trudny w obserwacji, jedynie na krótko można go zobaczyć, gdy przelatuje nad drogami lub rzeczkami[7].
Kapucyn jest gatunkiem owocożernym, szczególnie lubi orzechy palm[6]. Często zanim zje swój posiłek, usuwa nasiona[6]. Kapucyny nie rozdrabniają pokarmu, a zwyczajnie go połykają i przesuwają w stronę wielkiego wola[6].
Samce w okresie godowym wydają jedne z najdziwniejszych odgłosów w świecie ptaków, przypominające słyszane z oddali odgłosy bydła domowego lub używanej piły łańcuchowej[7]. Ponadto samce potrafią modulować tonację swoich dźwięków i śpiewają wieczorem lub o świcie średnio 2–3 godziny[6]. Czasem tokujące samce (podobnie jak głuszec) nie zwracają uwagi na ludzi, którzy je obserwują[7].
Rozmnażanie
Para buduje gniazdo 3–6 m nad ziemią, gniazdo przypomina czarkę[6]. Samica składa 1 jajo w kolorze khaki[6]. Inkubacja trawa od 26 do 27 dni[6]. Samica sama wychowuje pisklę i je karmi[6]. W przeciwieństwie do rodziców młode odżywia się owadami, rzadziej owocami[6].
Status zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kapucyna za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako rzadki. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na wylesianie w obrębie zasięgu występowania gatunku[2][8]. BirdLife International wymienia 25 ostoi ptaków IBA, w których występuje kapucyn[8].
Przypisy
- ↑ Perissocephalus tricolor, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 BirdLife International, Perissocephalus tricolor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024 [dostęp 2025-04-30] (ang.).
- 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Cotingini (wersja: 2020-12-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-10].
- ↑ Capuchinbird (Perissocephalus tricolor). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-03-03]. (ang.).
- 1 2 3 4 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-10]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 David A. Christie, Andrew Elliott, Josep del Hoyo (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Lynx Editions, 2004, s. 103. ISBN 978-84-87334-69-6.
- 1 2 3 4 kapucyn. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-12-08]. (ang.).
- 1 2 Species factsheet: Capuchinbird Perissocephalus tricolor [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2025-04-30] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).