Karłomysz

Karłomysz
Heteromys
Desmarest, 1817[1]
Ilustracja
Karłomysz stokowa (H. nelsoni)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

bobrokształtne

Rodzina

karłomyszowate

Podrodzina

karłomyszy

Rodzaj

karłomysz

Typ nomenklatoryczny

Mus anomalus Thompson, 1815

Synonimy
Gatunki

17 gatunków – zobacz opis w tekście

Karłomysz[8], szczuroskok[8] (Heteromys) – rodzaj ssaków z podrodziny karłomyszy (Heteromyinae) w obrębie rodziny karłomyszowatych (Heteromyidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce[9][10][11][12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 102–162 mm, długość ogona 81–197 mm, długość ucha 12–22 mm, długość tylnej stopy 22–43 mm; masa ciała 30–110 g[9][13].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1817 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w rozdziale poświęconym chomikowi, opublikowanym w 14 tomie nowego wydania słownika historii naturalnej[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) karłomysz leśna (H. anomalus).

Etymologia

  • Heteromys: gr. ἑτερος heteros ‘inny”’, różny; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[14].
  • Saccomys (Sacomys): gr. σακκος sakkos ‘worek, torba’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Saccomys anthophilus F. Cuvier, 1823 (nomen dubium).
  • Dasynotus: gr. δασυς dasus ‘włochaty, kosmaty, kudłaty’; -νωτος -nōtos ‘-tyły, -grzbiety’, od νωτον nōton ‘tył, grzbiet’[16].
  • Liomys: gr. λειος leios ‘gładki, zwykły’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys alleni[c] Coues, 1881.
  • Xylomys: gr. ξυλον xulon ‘las’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys (Xylomys) nelsoni Merriam, 1902.
  • Schaeferia: prof. dr. Hans-Eckart Schaefer (ur. 1936), niemiecki patolog[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heteromys salvini O. Thomas, 1893.

Podział systematyczny

Do rodzaju Heteromys włączono na podstawie badań molekularnych rodzaj Liomys[19][20]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki[21][13][12]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[8] Podgatunki[9][12][13] Rozmieszczenie geograficzne[9][12][13] Podstawowe wymiary[9][13][d] Status
IUCN[22]
 Heteromys salvini O. Thomas, 1893 szczuroskok skalny 3 podgatunki od południowego Meksyku (południowo-wschodnia Oaxaca i południowy Chiapas) na południe do środkowej Kostaryki DC: 10,8–11,4 cm
DO: 8,1–15,5 cm
MC: około 45 g		  LC 
Heteromys adspersus Peters, 1874 szczuroskok panamski gatunek monotypowy Panama (półsuche sawanny, głównie po stronie Oceanu Spokojnego) DC: 12,3–12,7 cm
DO: 10,7–14,8 cm
MC: brak danych		  LC 
 Heteromys irroratus J.E. Gray, 1868 szczuroskok meksykański 6 podgatunków południowe Stany Zjednoczone (południowy Teksas) i Meksyk (od południowego Chihuahua i środkowego Nuevo León na południe do Oaxaca) DC: 11,9–12,5 cm
DO: 9,6–16,9 cm
MC: 34–50 g		  LC 
Heteromys bulleri O. Thomas, 1893 gatunek monotypowy Meksyk (zachodnio-środkowe Jalisco) DC: 23–25 cm
DO: 11,3–12,8 cm
MC: brak danych		  NE 
Heteromys spectabilis (Genoways, 1971) szczuroskok górski gatunek monotypowy Meksyk (południowo-wschodnie Jalisco) DC: 10,2–10,9 cm
DO: 12,3–14,3 cm
MC: około 65 g		  EN 
 Heteromys pictus O. Thomas, 1893 szczuroskok barwny 4 podgatunki Meksyk (wybrzeże północnej Sonory do Chiapas i południowe Veracruz) oraz zachodnia Gwatemala DC: około 11 cm
DO: 9,1–16,8 cm
MC: 30–80 g		  LC 
 Heteromys nelsoni Nelson, 1902 karłomysz stokowa gatunek monotypowy południowy Meksyk (południowe Chiapas) i sąsiadująca zachodnia Gwatemala DC: 15,1–16,2 cm
DO: 18,6–19,7 cm
MC: 60–110 g		  EN 
 Heteromys anomalus (Thompson, 1815) karłomysz leśna 4 podgatunki środkowa i północna Kolumbia (wraz doliną rzeki Magdalena), północna Wenezuela (kontynent i wyspa Margarita) oraz Trynidad i Tobago (Trynidad) DC: 12,9–13,4 cm
DO: 15–15,6 cm
MC: brak danych		  LC 
Heteromys catopterius R.P. Anderson & Gutiérrez, 2009 karłomysz wenezuelska 2 podgatunki Wenezuela (lasy w Kordylierze Nadbrzeżnej) DC: około 13,2 cm
DO: około 16,6 cm
MC: brak danych		  LC 
Heteromys oasicus R.P. Anderson, 2003 karłomysz półwyspowa gatunek monotypowy Wenezuela (Cerro Santa Ana i Fila de Monte Cano na półwyspie Paraguaná (Falcón)) DC: około 11,8 cm
DO: około 11,9 cm
MC: około 44 g		  EN 
Heteromys australis O. Thomas, 1901 karłomysz południowa [3 podgatunki wschodnia Panama, zachodnia Kolumbia (włącznie z Andami), północno-zachodni Ekwador i zachodnia Wenezuela (Cordillera de Mérida, Falcón) DC: 12–12,8 cm
DO: 13,6–14 cm
MC: brak danych		  LC 
Heteromys teleus R.P. Anderson & Jarrín-Valladeres, 2002 karłomysz ekwadorska gatunek monotypowy Ekwador (zachodnie zbocza Andów (rzeki Esmeraldas i Guayllabamba na południe do Cerros de Colonche) DC: około 13,5 cm
DO: około 14,6 cm
MC: brak danych		  VU 
 Heteromys gaumeri J.A. Allen & F.M. Chapman, 1897 karłomysz jukatańska gatunek monotypowy lasy półwyspu Jukatan (południowo-wschodni Maksyk, północne Belize i północna Gwatemala) DC: 12,3–12,5 cm
DO: 14,6–15,1 cm
MC: 43–70 g		  LC 
 Heteromys desmarestianus J.E. Gray, 1868 karłomysz kolczasta 11 podgatunków wilgotne lasy w południowym Meksyku (na południe od Veracruz i Tabasco) do północno-zachodniej Kolumbii DC: 13–13,3 cm
DO: 14,2–14,8 cm
MC: 61–83 g		  LC 
Heteromys goldmani Merriam, 1902 karłomysz dżunglowa gatunek monotypowy silnie zalesione zbocze od strony Oceanu Spokojnego w Sierra Madre w południowym Meksyku i południowo-zachodniej Gwatemali DC: około 14,7 cm
DO: około 19 cm
MC: brak danych		  NE 
 Heteromys nubicolens R.P. Anderson & Timm, 2006 karłomysz kostarykańska gatunek monotypowy Kostaryka (Cordillera de Tilarán i Cordillera de Guanacaste) DC: około 14,6 cm
DO: około 17,5 cm
MC: brak danych		  NE 
Heteromys oresterus W.P. Harris, 1932 karłomysz górska gatunek monotypowy Kostaryka (północny kraniec Cordillera de Talamanca (prowincje Cartago i San José)) DC: 14,1–15,9 cm
DO: 16,9–17,5 cm
MC: brak danych		  LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony, ;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Saccomys F. Cuvier, 1823.
  2. ↑ Nowa nazwa dla Heteromys Desmarest, 1817.
  3. ↑ Podgatunek L. irroratus.
  4. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. 1 2 A.G. Desmarest: Hamster, Cricetus. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 14. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 181. (fr.).
  2. ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 186. (fr.).
  3. ↑ F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 488. (fr.).
  4. ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 21. (niem.).
  5. ↑ Merriam 1902 ↓, s. 44.
  6. ↑ Merriam 1902 ↓, s. 43.
  7. 1 2 E. Lehmann & H.-E. Schaefer. Cytologisch-taxonomische Studien an einer Kleinsaugeraufsammlung aus Honduras (Spermienmorphologie und vergleichende Cytochemie). „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 17 (3), s. 232, 1979. DOI: 10.1111/j.1439-0469.1979.tb00703.x. (niem.).
  8. 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 218–219. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. 1 2 3 4 5 Hafner 2016 ↓, s. 195–201.
  10. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Heteromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Liomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
  12. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292–294. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 192–193. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 323.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 615.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 217.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 378.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 711.
  19. ↑ J.C. Hafner, J.E. Light, D.J. Hafner, M.S. Hafner, E. Reddington, D.S. Rogers & B.R. Riddle. Basal Clades and Molecular Systematics of Heteromyid Rodents. „Journal of Mammalogy”. 88 (5), s. 1129–1145, 2007. DOI: 10.1644/06-MAMM-A-413R1.1. (ang.).
  20. ↑ Hafner 2016 ↓, s. 172.
  21. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-28]. (ang.).
  22. ↑ Taxonomy: Heteromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-15]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.