Kartauna
Kartauna, zwana także kartaną – ogólna nazwa odprzodowych dział artyleryjskich używanych od XVI do XVIII wieku.
Były to działa o średniej długości lufy: 14 – 27 kalibrów, wykonane ze spiżu lub żeliwa. Mając lufę krótszą od kolubryny (długość lufy ok. 27-40 kalibrów), miały mniejszy zasięg. Używano ich przeważnie do obrony fortec, często przeciwko piechocie ładowane były kartaczami. Były cenione ze względu na małą ilość prochu, której wymagały. Taka oszczędność była szczególnie ważna w trakcie oblężenia[1].
W zależności od kalibru i wagi wystrzelanych kul kartauny dzieliły się na[1][2][3]:
- kartauny podwójne 40-70 funtowa (kaliber ok. 230 mm)
- kartauny pojedyncze 48 funtowa (kaliber ok. 190 mm)
- kartauny 3/4 30 funtowa (kaliber ok. 175 mm)
- półkartauny 24 funtowa (kaliber ok. 150 mm)
- ćwierćkartauny 12 funtowa (kaliber ok. 120 mm)
- oktawy kartauny 6 funtowa (kaliber do 100 mm)
Masa lufy kartauny wynosiła od 1000 kg (oktawa kartauna) do 6400 kg (kartauna podwójna).
Przypisy
- 1 2 Działo oktawa kartauny. www.zamek-sandomierz.pl. [dostęp 2024-10-12]. (pol.).
- ↑ Gradowski i Żygulski 1994 ↓, s. 110.
- ↑ Geschützarten für Eisenkugeln (ab dem 16.Jh.). burgen-pfalz.com. [dostęp 2024-10-12]. (niem.).
Bibliografia
- Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-12390-7.
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I