Katedra w Sansepolcro

Katedra św. Jana Ewangelisty
w Sansepolcro

Państwo	Włochy
Miejscowość	Sansepolcro
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	św. Jana Ewangelisty
Historia Data zakończenia budowy ok. 1012
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • kamień
Położenie na mapie Włoch Katedra św. Jana Ewangelisty w Sansepolcro
43°34′14,62″N 12°08′29,65″E/43,570728 12,141569

Kościół św. Jana Ewangelisty w Sansepolcro - katedra diecezji Sansepolcro zbudowana w stylu romańsko-gotyckim. Początki budowli sięgają lat 1012–1049. Obecny kształt został nadany świątyni w w. XIV.

Obecna katedra, swego czasu kościół istniejącego tu opactwa, wznosi się w miejscu, gdzie w X w. został założony klasztor benedyktyński, który przeszedł z kolei w XII w. w posiadanie kamedułów. W latach 1012–1049 został tu wzniesiony kościół, początkowo pod wezwaniem Czterech Ewangelistów i Grobu Świętego, którego relikwie, według tradycji, zostały tu sprowadzone z Ziemi Świętej przez pielgrzymów Egidio i Arcano. Opactwo zostało przebudowane w XIII w. W 1520, wraz z utworzeniem przez papieża Leona X diecezji w Sansepolcro, kościół stał się katedrą pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty, patrona miasta i od tego czasu także diecezji. W latach 1934–1943, z inicjatywy bpa Pompeo Ghezzi, zostały podjęte prace zmierzające do kompletnego odrestaurowania świątyni w celu przywrócenia jej pierwotnego wyglądu. Zostały wówczas zlikwidowane prawie wszystkie elementy barokowe. Za to przywrócono świątyni dawny wygląd romańsko-gotycki oraz odkryto niektóre freski autorstwa artystów ze szkoły z Rimini i Bartolomeo della Gatta, z XIV-XV w., przykryte poprzednio warstwami z XVII-XVIII w. Ponadto została przebudowana Kaplica Najświętszego Sakramentu, w której umieszczono także krucyfiks ze Świętym Obliczem, poprzedni znajdujący się w ołtarzu głównym. Od 1994 kaplica ta jest poświęcona wyłącznie Świętemu Obliczu. W 1962 papież Jan XXIII, na prośbę biskupa Domenico Bornigia, podniósł katedrę do godności Bazyliki mniejszej. W latach 1966–1967 bp Abele Conigli, uczestnik Soboru Watykańskiego II, zainicjował prace mające na celu dostosowanie prezbiterium do wymogów soborowej reformy liturgicznej. Wtedy to w centrum prezbiterium ustawiony został ołtarz, a w absydzie zbudowano stalle dla kanoników. W 1979 wystój wnętrza został zmodyfikowany poprzez umieszczenie między ołtarzem a chórem kanonickim poliptyku Zmartwychwstanie (Niccolò di Segna) Do dziś kościół zachowuje, z wyjątkiem części absydalnej, strukturę i formę z XIV w., na planie trójnawowej bazyliki. W głównych proporcjach, kształtach łuków i kapiteli świątynia zdradza cechy budowli romańskiej. Fasada, a szczególnie portal, są już tworami gotyckimi. Nigdy nie doczekał się realizacji projekt przedłużenia świątyni o poligonalną, gotycką absydę. W prawej nawie pobudowano zaś dzwonnicę według wzoru umbryjskiego. Wzdłuż schodów wiodących do dzwonnicy znajduje się wejście do sali ozdobionej fryzem z freskami herbów opatów oraz zakonu kamedułów (początek XVI w.). Być może używano jej w pewnym okresie jako miejsce posiedzeń kapituły.

Spośród licznych dzieł sztuki znajdujących się w świątyni warto wymienić następujące:

• Madonna z Dzieciątkiem - fresk, szkoła z Romanii, 1385;
• Niewierność św. Tomasza - Santi di Tito, 1576–1577;
• Ukrzyżowanie - fresk, Bartolomeo della Gatta, 1486;
• Pokłon pasterzy - Durante Alberti;
• W głębi prawej nawy jedyny ołtarz barokowy, który się zachował w świątyni;
• Zmartwychwstanie - poliptyk w ołtarzu głównym - Niccolò di Segna, ok. 1348
• Terakoty ze szkoły Della Robbia (XVI w.)
• Wniebowstąpienie - Pietro Perugino^[1], XVI w.
• Święte Oblicze - drewniany krucyfiks pochodzenia wschodniego, VIII-IX w., z polichromią z XII w.^[2]. Przechowywany jest w kaplicy, po lewej stronie katedry.

• I. Ricci, L'abbazia camaldolese e la cattedrale di S. Sepolcro, Sansepolcro 1943.
• E. Agnoletti, I Vescovi di Sansepolcro (note di archivio), I-IV, Sansepolcro 1972-1975.
• A. Czortek, Un'abbazia, un comune: Sansepolcro nei secoli XI-XIII, Città di Castello 1997.