Kazuo Umezu

Umezu urodził się 3 września 1936 roku^[1] w miejscowości Kōya w prefekturze Wakayama, lecz wychował się w górzystym Gojō w prefekturze Nara. Jego matka zachęciła go do rysowania, gdy miał siedem lat^[2][3][4]. Ojciec opowiadał mu przed snem lokalne legendy o duchach i kobietach-wężach^[3]. Inspiracją do rozpoczęcia tworzenia mangi stała się dla niego lektura Shin takarajimy autorstwa Osamu Tezuki, którą przeczytał w piątej klasie szkoły podstawowej^[1]. Był członkiem grupy rysowników o nazwie „Kaiman Club”^[5].

W 1955 roku, mając 18 lat, opublikował swoją pierwszą mangę zatytułowaną Mori no kyōdai, opartą na baśni o Jasiu i Małgosi, we współpracy z wydawnictwem kashihon Tomo Book^[3][5]. Wkrótce zwrócił się ku ruchowi gekiga i zaczął publikować mangi w kashihonowym przemyśle Osaki tamtych czasów, co dawało mu większą swobodę twórczą niż publikowanie w magazynach. Jego specjalnością było włączanie do historii elementów paranormalnych^[3]. Jednocześnie rozpoczął także tworzenie shōjo-mang; publikował w magazynie „Shōjo Book” oraz w antologii kashihon „Niji”^[4].

Po przeprowadzce do Tokio w 1963 roku, spowodowanej upadkiem przemysłu kashihon^[4], Umezu rozwinął swój charakterystyczny styl, który łączył estetykę shōjo-mangi z groteskowymi ilustracjami grozy i przełamywał ówczesne konwencje shōjo-mangi^[3][6]. Mangi grozy takie jak Nekome no shōjo i Hebi onna odniosły sukces w komercyjnym magazynie z shōjo-mangą „Shōjo Friend” w połowie lat 60^[1].

Pod koniec lat 60. zaczął również publikować w magazynach z shōnen-mangą, a także zmienił wydawnictwo – z Kōdanshy na Shōgakukan – gdy nowy redaktor poprosił go o stworzenie czegoś innego niż manga grozy^[4]. Umezu stał się uznanym autorem, a w pewnym momencie pracował nawet nad pięcioma seriami jednocześnie^[7]. W 1974 roku zdobył 20. nagrodę Shogakukan Manga za serię Dryfująca klasa, opowiadającą o szkole, która wraz z uczniami i nauczycielami została przeniesiona do alternatywnego postapokaliptycznego świata^[8].

W 1975 roku Umezu zaczął stawać się osobą publiczną także poza światem mangi. Nagrał piosenki oparte na swoich horrorach i wydał je jako solowy album zatytułowany „Yami no Album”^[9].

Jego komediowa manga Makoto-chan, publikowana w latach 1976–1981 na łamach magazynu „Shūkan Shōnen Sunday”, odniosła sukces. Gest ręki „gwash” z tej serii stał się także znakiem rozpoznawczym samego Umezu w kontaktach z publicznością^[3].

W latach 80. i 90. Umezu skupił się na tworzeniu mang science fiction przedstawiających niedaleką przyszłość, takich jak Watashi wa Shingo i Fourteen^[1].

W 1995 roku musiał zrezygnować z regularnej działalności wydawniczej z powodu zapalenia ścięgien, po ukończeniu pracy nad Fourteen. Następnie stał się jeszcze bardziej rozpoznawalną osobą publiczną, regularnie pojawiając się w telewizji w koszulce w czerwono-białe paski. Znany był również z architektury swojego domu w Kichijōji w czerwono-białe pasy, inspirowanego serią Makoto-chan^[3][10]. W 2011 roku wydał drugi album muzyczny ze swoimi piosenkami^[9].

W 2018 roku otrzymał Nagrodę Dziedzictwa na Międzynarodowym Festiwalu Komiksu w Angoulême za francuskie tłumaczenie Watashi wa Shingo. Była to dopiero druga nagroda w jego karierze; wcześniej Umezu był niezadowolony z poziomu uznania, jaki otrzymywały jego prace. To wyróżnienie zmotywowało go do powrotu do twórczości – stworzył serię 101 obrazów inspirowanych Watashi wa Shingo, które zostały po raz pierwszy zaprezentowane w 2022 roku i stanowiły jego pierwsze nowe dzieło od 27 lat^[11][10].

W lipcu 2024 roku Umezu trafił do szpitala po tym, jak zasłabł w swoim domu w Kichijōji. Zdiagnozowano u niego terminalne stadium raka żołądka, jednak nie poddał się operacji i od września pozostawał pod opieką hospicyjną^[12]. 5 listopada 2024 roku wydawnictwo Shōgakukan ogłosiło, że Umezu zmarł 28 października w wieku 88 lat. Prywatny pogrzeb odbył się w gronie rodziny i bliskich przyjaciół^[13][14]. Przed śmiercią Umezu planował stworzenie nowego dzieła^[12].

Jego twórczość inspirowana jest japońskim folklorem. Mangaka i krytyczka Sakumi Yoshino wyjaśnia, że jego horrory są powiązane z religią w Japonii, ponieważ potwory i demony nie są tam postrzegane jako całkowicie złe. Umezu chce, aby czytelnicy czasami odczuwali współczucie również wobec potworów przedstawianych w jego dziełach^[15].

Wiele jego mang ukazuje konflikt międzypokoleniowy między dziećmi a dorosłymi. Umezu początkowo skupił się na tym temacie, ponieważ zauważył, że w shōjo-mangach z początku lat 60. relacje matek z dziećmi były przedstawiane wyłącznie jako opiekuńcze, nigdy jako przerażające. Jego manga Hebi onna ukazuje intensywny konflikt między uczennicą a jej chorą matką, która okazuje się być kobietą-wężem, gdy dziewczynka odwiedza ją w szpitalu. Badaczka mangi Tsuchiya Dollase porównuje tę postać do archetypu „strasznej matki”^[6]. Dzieci z opuszczonej szkoły w serii Dryfująca klasa zostają natychmiast zdradzone przez swoich nauczycieli i muszą walczyć o przetrwanie. W Watashi wa Shingo tylko dzieci są w stanie porozumieć się i nawiązać emocjonalną więź z komputerem wyposażonym w sztuczną inteligencję. Umezu wyjaśniał, że sam bardziej utożsamia się ze światem dzieci, ponieważ dzieci są o wiele bardziej otwarte i zdolne do myślenia w sposób nielogiczny: „W pewnym sensie piszę o sobie. Nie chcę stać się dorosłym i »dorosnąć«”.