Kościół Przemienienia Pańskiego w Dobromilu

Katolicy Dobromila należeli początkowo do parafii św. Marcina w Felsztynie. W roku 1531, Herburtowie, właściciele Dobromila ofiarowali fundusze na założenie parafii w swym mieście. Nowo zbudowany drewniany kościół zniszczył w 1535 roku pożar. W II połowie XVI wieku na innym miejscu zbudowano murowaną świątynię nadając jej wezwanie św. Trójcy^[1]. Budowniczym kościoła parafialnego był przypuszczalnie Jan Baptysta Wenecjanin^[2]. Wnętrze kościoła zostało opracowane niemal w taki sam sposób jak w kilku renesansowych kościołach wzniesionych na Ma­zowszu około połowy XVI w. (m.in. kościół w Broku i kolegiata w Pułtusku) Prace budowlane trwały też w I połowie XVII wieku. Według protokołu wizytacji świątynia od 1646 roku miała dwie kaplice, drewnianą dzwonnicę i nosiła wezwanie Przemienienia Pańskiego. W 1648 roku kościół został zniszczony przez Kozaków Bohdana Chmielnickiego^[1], a kryjący się w nim mieszkańcy zostali wymordowani^[3].

W 1719 r. Wojciech Michalski, ówczesny dzierżaw­ca Dobromila podjął gruntowny remont kościoła^[3]. Po 1743 r. właściciel miasta Błażej Krasiński starosta przasnyski rozpoczął przebudowę świątyni. Naprzeciw­ko kaplicy Herburtów dostawiono do nawy kaplicę Św. Kingi (patronki górników z żup solnych znajdujących się koło Dobromila), a przy prezbiterium, od południa wymurowano nową zakrystię^[3]. We wnętrzu świątyni położono kamienną posadzkę, wybudowano pięciosto­pniowy podest przed ołtarzem głównym i wybielono ściany. Pokryto dachówką skarbiec. Przebudowę prowadzono do 1753 roku i zmierzała ona do uporząd­kowania planu budynku i ujednolicenia jego zewnętrz­nych elewacji. Po wzniesieniu kaplicy Św. Kingi (ukształtowanej wyraźnie na wzór wcześniejszej kapli­cy Herburtów) świątynia ta zyskała regularny układ przestrzenny in modu crucis z pseudotranseptem utwo­rzonym przez dwie niemal bliźniacze kaplice. Rozwią­zanie takie było charakterystyczne dla architektury pol­skiej XVII wieku^[3]. Święta Kinga była patronką górników pracujących w miejscowych kopalniach soli. Zbudowano także nową zakrystię oraz położono kamienną posadzkę. 5 lipca 1753 roku biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski konsekrował kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. W 1772 roku kościół ponownie remontowano^[1].

W czasie pożaru w Dobromilu w 1870 roku spłonął dach kościoła. W 1884 roku kościół częściowo przebudowano dając mu nową fasadę, a jego dach pokryto blachą. Obraz Matka Boża z Dzieciątkiem dla głównego ołtarza namalował M. Skopowski^[1].

W 1910 roku zbudowano nową murowaną dzwonnicę. W latach 1921 i 1934–1935 w kościele przeprowadzono prace budowlano–remontowe^[1].

W czasach sowieckich kościół w Dobromilu, jako jeden z niewielu w okolicy, pozostał nadal czynny. Opiekę nad nim sprawowali księża z Nowego Miasta. Kolejne remonty kościoła miały miejsce w latach 1988 oraz 1996–1998^[1].