Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie

Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie
Zabytek: nr rej. 507/Wlkp/A z dnia 25.02.1939 r.[1]
kościół parafialny
Ilustracja
widok od strony południowej
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Kościan

Adres

ul. Kościelna 1

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

NMP Wniebowziętej w Kościanie

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP

Wspomnienie liturgiczne

15 sierpnia

Położenie na mapie Kościana
Mapa konturowa Kościana, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie”
Położenie na mapie powiatu kościańskiego
Mapa konturowa powiatu kościańskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie”
Ziemia52°05′07″N 16°38′44″E/52,085278 16,645556
Strona internetowa

Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie – kościół parafialny rzymskokatolickiej parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie w archidiecezji poznańskiej, wzniesiony w stylu gotyckim, najcenniejszy zabytek Kościana, fara miejska.

Historia

Wzmianka o plebanie kościańskim Jakubie, kanoniku poznańskim i kanclerzu biskupim w dokumencie z 1289 roku zdaje się sugerować istnienie kościoła parafialnego w XIII wieku[2]. Został on wzniesiony w związku z lokacją miasta, pomiędzy rynkiem a zabudowaniami zamkowymi. Kościół murowany powstał w latach 1333-1356, początkowo w formie jednonawowego czteroprzęsłowego prezbiterium wraz z zakrystią oraz trzynawowego korpusu. Być może taka forma wzorowana była na kościele farnym w Kaliszu. Od połowy XIV wieku opiekę administracyjną i duszpasterską pełnili joannici z Poznania. W roku 1396 papież Bonifacy IX wystawił bullę zezwalającą na ufundowanie czterech ołtarzy[3]. W XV i XVI wieku dobudowano do korpusu kaplice, rozbudowano prezbiterium na trzynawowe oraz na nowo nakryto dachem (dwuspadowym, krytym dachówką) wszystkie dobudowane części. W 1503 roku kościół ucierpiała na skutek pożaru miasta. W 1547 spaliła się wieża, odbudowano ją w 1594 roku. W 1711 wieża ponownie ulega uszkodzeniu, zawaliła się i do dnia dzisiejszego nie została odbudowana, zachowana do wysokości murów korpusu. Do XIX wieku przy kościele znajdował się cmentarz.

Architektura i wnętrze

Kościół jest zbudowany w stylu gotyckim, halowy, murowany z cegły. Przy głównym wejściu znajduje się portal neogotycki, przy bocznych wejściach portale gotyckie ostrołukowe. W konstrukcji kościoła zastosowano różne rodzaje sklepień: kolebkowe, sieciowe, gwiaździste i krzyżowo-żebrowe.

Widok na prezbiterium i ołtarz główny

Ołtarz główny

Ołtarz główny pochodzi z 1620 roku, konsekrowany przez bp. Macieja Łubieńskiego. Późnorenesansowy, trzykondygnacyjny, z kolumnami oplecionymi winną latoroślą, z bogatą dekoracją snycerską. Dolna kondygnacja ołtarza zawiera elementy późnogotyckiego tryptyku tryptyk z 1525 roku - pierwotnie stanowiącego główny ołtarz. W środku rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Po bokach sceny: Zwiastowanie i Pokłon Pasterzy oraz Nawiedzenie i Pokłon Trzech Króli. Na skraju figury św. Jana Ewangelisty i św. Jana Chrzciciela. W górnej części: NMP Wniebowzięta, kwatery ze scenami: Świętej Rodziny, Jezusa pośród uczonych, Ucieczki do Egiptu oraz Ofiarowania w świątyni. Ponad figurami świętych sceny: Chrzest Jezusa oraz Męczeństwo św. Jana. W zwieńczeniu scena Koronacji NMP. W 1982 roku odkryto trzy kwatery dawnego ołtarza głównego ze scenami pasyjnymi.

Tryptyk

Najcenniejszym obiektem w kościańskiej farze jest tryptyk późnogotycki z 1507 roku, pochodzący z warsztatu Mistrza z Gościszowic. Tryptyk przedstawia sceny Zesłania Ducha Świętego, Biczowania, Cierniem Koronowanie, Upadek pod Krzyżem i Ukrzyżowanie. Poddany konserwacji w latach 2006-2007

Pozostałe kaplice i ołtarze

W kościele znajduje się kilkanaście bardzo cennych ołtarzy pochodzących z różnych okresów dziejów. W tym m.in.: późnorenesansowy ołtarz z XVII w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, kilka ołtarzy rokokowych i barokowych z rzeźbami różnych świętych.

  • Ołtarz św. Anny z 1626 r. – w kaplicy Trójcy Świętej – starożytna figura świętej z ok. 1520 r., jedna z bardzo rzadkich gotyckich figur św. Anny Samotrzeciej.
  • Ołtarz Św. Józefa z 1721 r.
  • Ołtarz Św. Kazimierza z XVII w.
  • Ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej z 1649 r.
  • Ołtarz Św. Barbary 1636 r.
  • Ołtarz Św. Walentego 1698 r. - figura z pocz. XVI w.
  • Ołtarz Św. Benona XIX w.
  • Ołtarz Serca Pana Jezusa z XX w.

Nagrobki i tablice pośmiertne:

  • Na filarze obok wielkiego ołtarza znajdujemy najstarszą ze znanych dotąd tablicę pośmiertną z 1444 r. wystawioną dla ś.p. Urszuli, której ojcem był lekarz miejscowy posiadający stopień doktora filozofii.
  • Renesansowy nagrobek Macieja Opalińskiego i jego żony Jadwigi (napis łaciński).
  • Nagrobek starosty kościańkiego Jana Orzelskiego i jego żony Anny z 1595 r.
  • Tablica z 1647 r. mówiąca o stracie dwóch córeczek: Zofii (w 1640 r.) i Anny (w 1646 r.).
  • Tablica z 1868 r. dr. Bogusława Palickiego - żołnierza, lekarza, obywatela, opiekuna ubogich i chorych, ur. 10 VIII 1813 r. - zm. 25 I 1868 r. Cześć jego pamięci! Pokój jego duszy!

Inne zabytki:

  • Grupa Ukrzyżowania w łuku tęczowym na belce z 1734 r.
  • Ambona bogato zdobiona z pocz. XVIII w.
  • Ręcznie kute kraty z XVIII w. przy bramie głównej i przy kaplicy Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Organy

Organy wybudował Józef Stanisławski z Poznania w 1907 roku. Instrument pierwotnie posiadał trakturę pneumatyczną. Oryginalna dyspozycja była świadectwem typowego dla tego budowniczego poszukiwania polskich odpowiedników nazw niektórych znanych głosów, dlatego też w nawiasach kwadratowych zaproponowano nazwę odpowiednika brzmieniowego. Około 2000 roku organy przeszły remont, który wykonał Jan Drozdowicz z Poznania. Wymieniono wówczas stół gry i trakturę na elektropneumatyczną, przez co instrument zatracił charakter zabytkowy[4].

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I Manuał II Pedał
1. Burdon 16 1. Gambe 8 1. Violon 16
2. Pryncypał 8 2. Salicjonał 8 2. Pryncypał 16
3. Gambe 8 3. Gemshorn 4 3. Subbas 16
4. Flet 8 4. Flet kryty 2 4. Quinte 10 2/3
5. Quinte 2 2/3 5. Pryncypał skrzypcowy 4 5. Oktavbas 8
6. Oktawa 4 6. [brak napisu] 6. Violon 8
7. Szpicflet 4 7. Oktawa 2 7. Puzon 1
8. Flet leśny 2 8. Progresja 2-3 ch
9. Mixtura 3-ch 9. Klarnet 8
10. Kornet 2-ch
11. Trąbka 8

Bibliografia

  • Zbigniew Garsztka, Zabytki kościańskiej fary, Kościan: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, 1997. ISBN 978-83-907453-0-5

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2010-05-07].
  2. ↑ Kościan - kościół Wniebowzięcia NMP [online], Architektura średniowiecza i starożytności [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  3. ↑ Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski, Poznań: Fundacja Świętego Benedykta, 2010, s. 116, ISBN 978-83-60758-20-5 (pol.).
  4. ↑ Andrzej Ryszkiewicz, Kościan ( Kościół farny NMP Wniebowziętej) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2025-03-28].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.