Kolej parkowa

Kolej parkowa – kolej wąskotorowa lub model kolei w dużej skali o charakterze typowo rekreacyjnym, funkcjonuje jako środek transportu i atrakcja w rozległych parkach miejskich lub rozrywki, czasem również w prywatnych ogrodach.

Pojęcie "kolej parkowa" w języku polskim może określać zarówno kolej wąskotorową, jak i model kolei wybudowany w parku. Natomiast "kolej ogrodowa" obejmuje modele eksploatowane w ogrodzie, zarówno w małej skali, jak i większe, które umożliwiają już jazdę pasażerów. W języku angielskim koleje ogrodowe umożliwiające jazdę pasażerów, w odróżnieniu od mniejszych modeli budowanych w ogrodzie (ang. garden railway), są znane jako "koleje podwórkowe" (ang. backyard railway / railroad).

Wąskotorowe koleje parkowe, wówczas zwane pionierskimi, powstawały dość licznie w krajach RWPG w latach 50.-60. XX wieku i były miejscem, gdzie młodzież mogła zaznajamiać się czynnie z techniką kolejnictwa.

W Polsce wąskotorową kolej parkową posiadają do dziś:

• Bydgoszcz (Myślęcińska Kolej Parkowa – nie kursuje wskutek pożaru),
• konurbacja górnośląska (Kolej parkowa w Parku Śląskim),
• Krośnice (Krośnicka Kolejka Parkowa^[1])
• Ostrów Wielkopolski (kolejka parkowa w Parku Kultury i Wypoczynku Piaski-Szczygliczka),
• Poznań (Kolejka Parkowa Maltanka^[2]).

Nieczynne tory kolei parkowej będącej miniaturą sieci tramwajowej w ramach miasteczka ruchu drogowego znajdują się na motodromie w Łodzi^[3].

Koleje parkowe mają m.in. Budapeszt i Drezno, przy czym ta ostatnia o rozstawie toru zaledwie 381 mm eksploatuje m.in. parowozy będące modelami oryginalnych konstrukcji.

Modele kolei w dużej skali pozwalającej na jazdę pasażerów, nierzadko eksploatujące "żywe" parowozy, były popularne zwłaszcza na przełomie XIX i XX wieku w rozległych posiadłościach ziemskich. Kolej taką posiadał m.in. Walt Disney^[4].

Obecnie największa sieć miniaturowej kolei parkowej pod nazwą Train Mountain znajduje się w stanie Oregon w USA^[5].

W Polsce miniaturową kolej parkową posiadają m.in.:

• Cichowo (Kolejka Parkowa, Liliputbahn^[6]),
• Doktorce (park linowy^[7]),
• Kościerzyna (Muzeum Kolejnictwa^[8]),
• Ogrodzieniec (Park Kolejowy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej^[9]),
• Tarnowskie Góry (Zabytkowa Kopalnia Srebra^[10]).

Parametry techniczne modeli kolejowych, również w skalach umożliwiających przewóz pasażerów, określają Normy Europejskich Kolei Modelowych (NEM) opracowane przez Europejskie Stowarzyszenie Modelarzy Kolejowych i Przyjaciół Kolei (MOROP)^[11] oraz normy amerykańskiego Narodowego Stowarzyszenia Kolei Modelowych (NMRA)^[12].