Kolonia Zgorzelec

Kolonia Zgorzelec
Zabytek: nr rej. A/1553/94 z 28 lutego 1994[1]
Ilustracja
Kolonia Zgorzelec w 2005 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bytom

Dzielnica

Łagiewniki

Data budowy

1897–1901[2]

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko dolnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kolonia Zgorzelec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kolonia Zgorzelec”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolonia Zgorzelec”
Ziemia50°19′28″N 18°53′58″E/50,324444 18,899444

Kolonia Zgorzelec (niem. Skorzeletz/Sgorzelitz[3]) – kolonia robotnicza zbudowana w latach 1897–1901 położona w Bytomiu–Łagiewnikach. Powstała z inicjatywy Huberta von Tiele-Wincklera[4] na zamówienie Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa dla pracowników pobliskiej ówczesnej Huty Hubertus[5].

Architektura

Budynek piekarni i pralni z 1906 roku (2019)

Na kolonię składają się 34 wolnostojące familoki[4][6] dwurodzinne i czterorodzinne zbudowane w latach 1897–1901[2], 14 z nich zostało wyłączonych z użytkowania; na początku XXI wieku w kolonii mieszkały około 152 osoby[4]. Zachowały się pojedyncze komórki lokatorskie (śl.chlewiki). Budynki mają wysokość 1 i 2 kondygnacji (2 i 3 licząc łącznie z poddaszem) i są całkowicie podpiwniczone. Lica ścian zewnętrznych wykonano z czerwonej cegły[4], bez ozdób. W skład zespołu wchodził również budynek usługowy – pralnia. Kolonia stanowi przykład zespołu urbanistyczno-architektonicznego z okresu największego rozwoju przemysłu na terenie Górnego Śląska.

W 1994 roku osiedle zostało wpisane do rejestru zabytków[1] pod numerem A/1533/94. Ochrona obejmuje zespół osiedla robotniczego „Kolonia Zgorzelec” w Bytomiu-Łagiewnikach, który tworzą budynki nr 1,2 oraz 6-39[7]

Rewitalizacja

W latach 90. XX wieku planowano przekształcić osiedle w „kolonię artystyczną”, co jednak nie doszło do skutku[5].

Prowadzono jednak częściową rewitalizację kolonii przy współpracy z krajem związkowym Północna Nadrenia-Westfalia oraz miastem partnerskim Recklinghausen, projekt jednak upadł[7][2], wyremontowano wtedy 9 budynków[4].

Kolejną rewitalizację miasto Bytom zaczęło w 2020 roku. Rewitalizacja Kolonii Zgorzelec zakończyła się w marcu 2024 roku [8].

Od wielu lat stan techniczny budynków Koloni Zgorzelec był niezadawalający. Remont budynków wymagał prac konstrukcyjnych, odbudowy fundamentów i prostowania ścian (rektyfikacji). Budynki wymagały też wymiany dachów, stropów, instalacji, stolarki okiennej i drzwiowej oraz odświeżenia elewacji[9]. Remont przeszło 24 z 34 budynków. Zostały one zaadaptowane na budynki mieszkalne i zasiliły one bytomski zasób mieszkań komunalnych[10].

Całość prac przebiegała pod nadzorem Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W ramach inwestycji powstały również m.in. plac sportowy, nowe chodniki, elementy małej architektury oraz nasadzenia zieleni[11]. Koszt inwestycji to 39 mln złotych[12].

Kolonia Zgorzelec, Bytom (w tle Ruda Śl.os. Paryż i Godula), fot. Przemek Neumann (2019)


Przypisy

  1. 1 2 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025.
  2. 1 2 3 Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Bytom: OSiR, 1997, s. 72. ISBN 83-86293-15-2.
  3. ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 25.
  4. 1 2 3 4 5 Kolonia Zgorzelec (podobszar 19). [w:] Bytom odNowa. Kompleksowa rewitalizacja miasta [on-line]. Urząd Miasta Bytom. [dostęp 2018-09-09].
  5. 1 2 Nowak 2015 ↓.
  6. ↑ S. Życie na uboczu. „Życie Bytomskie”, s. 14, 2017-05-22. ISSN 0239-2941.
  7. 1 2 Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków: Gmina Bytom. [dostęp 2011-05-31].
  8. ↑ Bytom ma już swój "Nikiszowiec". Wybierz się na rajzę po zrewitalizowanej Kolonii Zgorzelec [online], Ślązag.pl [dostęp 2024-12-15] (pol.).
  9. ↑ Pięknieje Kolonia Zgorzelec w Bytomiu. Familoki wśród drzew jak z filmu "Osada" [online], Ślązag.pl [dostęp 2024-12-15] (pol.).
  10. ↑ Pięknieje Kolonia Zgorzelec w Bytomiu. Familoki wśród drzew jak z filmu "Osada" [online], Ślązag.pl [dostęp 2024-12-15] (pol.).
  11. ↑ Pięknieje Kolonia Zgorzelec w Bytomiu. Familoki wśród drzew jak z filmu "Osada" [online], Ślązag.pl [dostęp 2024-12-15] (pol.).
  12. ↑ Szymon Kwiatkowski, Kolonia Zgorzelec w Bytomiu zachwyca wyglądem. Zobaczcie zdjęcia odnowionych familoków. Jest pięknie! [online], Dziennik Zachodni, 15 lutego 2024 [dostęp 2024-12-15] (pol.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.