Kompleks schronów w Konewce
-bunker.jpg) SdKfz 251 oraz Kuebelwagen przed głównym bunkrem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie gminy Inowłódz location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego _location_map.png) | |
 51°33′43,02″N 20°09′06,23″E/51,561950 20,151731 | |
| Strona internetowa | |
Kompleks schronów w Konewce – nazistowski kompleks schronów kolejowych z okresu II wojny światowej, położony w lesie obok osady Konewka (województwo łódzkie) 10 km na północny wschód od Tomaszowa Mazowieckiego. Wraz z bliźniaczym zespołem schronów we wsi Jeleń tworzył stanowisko dowodzenia Adolfa Hitlera „Założenie Środek” (niem. Anlage Mitte)[1].
Historia
Budowę zespołu przeprowadziła Organizacja Todta pod szyldem przedsiębiorstwa zbrojeniowego Askania Werke (stąd alternatywna nazwa kompleksu: Askania Mitte[2]) w okresie od października 1940 do kwietnia 1941 – równolegle z konstrukcją Wilczego Szańca (Anlage Nord) i tuneli schronowych pod Strzyżowem (Anlage Süd) – a do podwykonawców należała firma budowlana Philipp Holzmann AG[3]. Mniejsze obiekty kompleksu zostały zrealizowane według standardowych planów Organizacji Todta, znanych z Wilczego Szańca czy kwatery Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu „Mauerwald” w Mamerkach.
W 1944 w Jeleniu i Konewce uruchomiona została filia zakładów Daimlera-Benza w Tomaszowie Mazowieckim. Z tego okresu pochodzą doniesienia o wjeżdżających do schronów składach towarowych, które liczyły ponad 30 wagonów[1].
Po zakończeniu wojny w 1945 schrony były wykorzystywane przez wojsko i przedsiębiorstwa państwowe. W latach 90. centrala rybna w Jeleniu została zlikwidowana, a teren przekazany pod zarząd Lasów Państwowych. Kompleks uległ wówczas częściowej dewastacji – m.in. skradzione zostały szyny kolejowe[4].
W 2005 Juliusz Szymański wydzierżawił schron w Konewce od nadleśnictwa w Spale (w latach 2008–2010 dzierżawił również schron w Jeleniu od nadleśnictwa w Smardzewicach)[4]. Uzyskał z prywatnych źródeł w Polsce dokumentację niemiecką dotyczącą budowy i użytkowania schronu[3]. Założył w obiekcie prywatną wystawę militariów, a schron wraz z obiektami towarzyszącymi udostępnił do zwiedzania. Co roku w październiku odbywa się tam zlot pojazdów militarnych.
Opis
Kompleks schronów w Konewce składał się ze schronu kolejowego o długości około 385 m, dwóch schronów bojowych i najprawdopodobniej schronów technicznych, podobnie jak w zespole w Jeleniu. Kompleks od strony zewnętrznej otoczony był płotem z siatki drucianej, od wewnątrz najprawdopodobniej zasiekami z drutu kolczastego, a teren wokół był przypuszczalnie zaminowany[1].
Schron kolejowy w Konewce jest dłuższy o 50 m od schronu w Jeleniu[5] i w przeciwieństwie do niego jest na całej długości prosty (część obiektu w Jeleniu leży w łuku). Przekrój schronu od strony zewnętrznej ma szerokość przy podstawie 15 m i wysokość 9 m[1]. Wnętrze tunelu przechodzącego przez schron ma wysokość 6 m. Przez środek tunelu biegł tor kolejowy z peronami (rampami) po bokach.
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 Albin Marciniak: Schron kolejowy w Konewce. poznajpolske.onet.pl, 15 października 2012. [dostęp 2015-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Martin Saule, Wolfsschanze. »Führerhauptquartier« in Masuren, Berlin: Christoph Links, 2014, s. 8, ISBN 978-3-86153-768-7.
- 1 2 Andrzej Wdowski, Jak Niemcy budowali bunkier w Konewce. Unikatowe dokumenty w rękach Juliusza Szymańskiego [online], Nasze Miasto Tomaszów Mazowiecki, 22 maja 2016 [zarchiwizowane z adresu 2025-03-17].
- 1 2 AG, Bunkier w Konewce w końcu w rejestrze zabytków [online], Tomaszowski Informator Tygodniowy [dostęp 2025-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2025-03-17].
- ↑ Małgorzata Szymańska, Juliusz Szymański, Konewka, Jeleń – niemieckie stanowisko dowodzenia „Anlage Mitte”, wyd. II, Łódź: Imax, 2016.
Bibliografia
- Małgorzata Szymańska, Juliusz Szymański, Kwatery główne Hitlera oraz niemieckie stanowiska dowodzenia w Polsce, Łódź: ŁKE „Labirynt ’96”, 2002, s. 118–140, ISBN 83-906436-9-3.