Kortaderia

Kortaderia
	; Kortaderia pampasowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	kortaderia
	Nazwa systematyczna
	Cortaderia O. Stapf; Gard. Chron. ser. 3. 22: 378. 27 Nov 1897
	Typ nomenklatoryczny
	C. selloana (J. A. et J. H. Schultes) Ascherson et Graebner
Synonimy
	Moorea Lemaire;
	Moorea Lemaire;

*Cortaderia jubata* – jako gatunek inwazyjny na Hawajach

Kortaderia^[5]^[6], trawa pampasowa, okolcz^[6] (Cortaderia Stapf) – rodzaj roślin należących do rodziny wiechlinowatych. Obejmuje od ok. 20 gatunków (w wąskim ujęciu po wyodrębnieniu rodzaju Austroderia)^[7] do ok. 24^[8], 25^[9] lub nawet 27 gatunków^[4].

W wąskim ujęciu należą tu tylko gatunki południowoamerykańskie^[7], a w szerszym także cztery z Nowej Zelandii i jeden z Nowej Gwinei^[8]. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione jako trawy ozdobne lub stosowane do nasadzeń przeciwerozyjnych i stały się inwazyjne w różnych częściach świata, np. kortaderia pampasowa w południowej Europie, południowej Afryce, w południowo-zachodniej części USA, w Australii, Nowej Zelandii^[7] i Chinach^[4], a Cortaderia jubata w południowej Afryce, w zachodniej części USA i na Hawajach, w Australii i Nowej Zelandii^[10].

W naturze rośliny te zasiedlają zwykle brzegi strumieni w górskich dolinach, rzadziej widne lasy^[8]. Cortaderia pilosa jest istotnym składnikiem tundry subantarktycznej, a Cortaderia modesta trawiastych zbiorowisk, zwanych campos, porastających Wyżynę Brazylijską powyżej granicy lasu^[11].

Morfologia

Pokrój: Trawy kępiaste, zwykle okazałe, z pędami kwiatonośnymi sięgającymi wysokości 3 m^[8].
Liście: W większości skupione odziomkowo w kępę, o blaszkach długich i wąskich, z ostrą (sztywną i piłkowaną), tnącą krawędzią^[8]. Języczek liściowy w postaci szeregu włosków^[4].
Kwiaty: Kwiaty jednopłciowe zebrane po 2–7^[8] w bocznie spłaszczone kłoski^[4], a te w okazałe, wąskie lub szerokie, wiechy. Rośliny są dwupienne (kwiaty żeńskie i męskie występują na różnych osobnikach). Plewy nierówne, cienkie, plewki owłosione, z długą ością. Pręciki dwa, szyjki słupka także dwie^[8].
Owoce: Długie i wąskie ziarniaki^[8]. W wielkich kwiatostanach, które na pojedynczej roślinie mogą powstać w liczbie 10 i więcej, powstaje do 100 tys. nasion w każdym^[12].

Systematyka

Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), a w jej obrębie do podrodziny Danthonioideae^[7].

Wykaz gatunków^[9]

Cortaderia araucana Stapf
Cortaderia archboldii (Hitchc.) Connor & Edgar
Cortaderia atacamensis (Phil.) Pilg.
Cortaderia bifida Pilg.
Cortaderia boliviensis M.Lyle
Cortaderia columbiana (Pilg.) Pilg.
Cortaderia fulvida (Buchanan) Zotov – kortaderia kakaho^[6]
Cortaderia hapalotricha (Pilg.) Conert
Cortaderia jubata (Lemoine ex Carrière) Stapf
Cortaderia modesta (Döll) Hack. ex Dusén
Cortaderia nitida (Kunth) Pilg.
Cortaderia nitida x sericantha Sibth. & Sm.
Cortaderia pilosa (d'Urv.) Hack.
Cortaderia planifolia Swallen
Cortaderia pungens Swallen
Cortaderia richardii (Endl.) Zotov – kortaderia Richarda^[6]
Cortaderia roraimensis (N.E.Br.) Pilg.
Cortaderia rudiuscula Stapf
Cortaderia selloana (Schult. & Schult.f.) Asch. & Graebn. – kortaderia pampasowa^[5]^[13]
Cortaderia sericantha (Steud.) Hitchc.
Cortaderia speciosa (Nees) Stapf
Cortaderia splendens Connor
Cortaderia toetoe Zotov
Cortaderia turbaria Connor
Cortaderia vaginata Swallen

Zastosowanie i uprawa

Ze względu na okazałe rozmiary i wielkie kwiatostany kortaderie należą do popularnych traw ozdobnych^[6]. Wyhodowano odmiany o gęstych srebrzystobiałych i kremoworóżowych kwiatostanach osiągających 90 cm długości^[14]. Trawy te sadzone są zwykle w pojedynczych kępach, najlepiej prezentując się na ciemnym tle (np. drzew i krzewów iglastych). Wymagają na ogół stanowisk ciepłych, słonecznych i wilgotnych, na podłożu przepuszczalnym^[6]. Do najbardziej popularnych w uprawie roślin z tego rodzaju, a przy tym największych i nie polecanych do małych ogrodów należy kortaderia pampasowa znosząca zimą spadki temperatur do -20 °C^[6].

Wiechy stosowane są także do tworzenia suchych bukietów^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-05] (ang.).
↑ Cortaderia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-05].
1 2 3 4 5 Shou-liang Chen, Sylvia M. Phillips: Cortaderia Stapf. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-05].
1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.
1 2 3 4 5 6 7 Roger Grounds: Trawy ozdobne. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2009, s. 39. ISBN 978-83-7404-891-0.
1 2 3 4 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 237, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
1 2 3 4 5 6 7 8 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 525. ISBN 0-333-74890-5.
1 2 Cortaderia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-05].
↑ Cortaderia jubata. [w:] CABI Invasive Species Compendium [on-line]. [dostęp 2019-11-08].
↑ Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Ameryka, Australia, Oceania, Antarktyda. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 147, 151. ISBN 83-01-07601-1.
↑ Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 450. ISBN 83-7391-888-4.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, ISBN 978-83-62975-45-7 .
1 2 Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 585. ISBN 83-214-1305-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-05] (ang.).

[ing-3] Cortaderia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-05].

[china-4] 1 2 3 4 5 Shou-liang Chen, Sylvia M. Phillips: Cortaderia Stapf. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-05].

[gawrys-5] 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grounds-6] 1 2 3 4 5 6 7 Roger Grounds: Trawy ozdobne. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2009, s. 39. ISBN 978-83-7404-891-0.

[mabb-7] 1 2 3 4 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 237, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-8] 1 2 3 4 5 6 7 8 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 525. ISBN 0-333-74890-5.

[tpl-9] 1 2 Cortaderia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-05].

[cabi-10] Cortaderia jubata. [w:] CABI Invasive Species Compendium [on-line]. [dostęp 2019-11-08].

[podbielkowski_1995-11] Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Ameryka, Australia, Oceania, Antarktyda. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 147, 151. ISBN 83-01-07601-1.

[marinelli-12] Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 450. ISBN 83-7391-888-4.

[checklist-13] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[slownik-14] 1 2 Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 585. ISBN 83-214-1305-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]