Kosmos pierzasty

Kosmos pierzasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	kosmos
Gatunek	kosmos pierzasty
	Nazwa systematyczna
	Cosmos bipinnatus Cav.; Icon. 1(1):10, t. 14. 1791
Synonimy
	Bidens bipinnata (Cav.) Baill.; Bidens formosa Sch.Bip.; Cosmea bipinnata (Cav.) Willd.; Georgina bipinnata (Cav.) Spreng.;
	Bidens bipinnata (Cav.) Baill.; Bidens formosa Sch.Bip.; Cosmea bipinnata (Cav.) Willd.; Georgina bipinnata (Cav.) Spreng.;

Kosmos pierzasty^[4], kosmos podwójnie pierzasty, onętek^[5] (Cosmos bipinnatus Cav.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi ze środkowego i północnego Meksyku, ale został szeroko rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej i w strefach umiarkowanych^[3]. Uprawiany jest jako roślina ozdobna, występuje w bardzo licznych odmianach^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna dorastająca do około 1 m wysokości, czasem wyższa^[7].
Łodyga: Wzniesiona, silnie rozgałęziona, prążkowana^[7].
Liście: Pojedynczo, podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, o odcinkach zwykle do 1 mm szerokości, ostrych^[7].
Kwiaty: Zebrane w liczne koszyczki powstające pojedynczo na końcach rozgałęzień. Kwiatostany osiągają 5–9 cm średnicy (wraz z kwiatami języczkowatymi). Brzeżne kwiaty języczkowate są odwrotnie jajowate, na szczycie z trzema ząbkami, różnej barwy – purpurowej, różowej lub białej. Kwiaty środkowe rurkowe, żółte^[7].
Owoce: Wrzecionowate, lekko wygięte, czterokanciaste niełupki^[7].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od lata do jesieni^[6], w Polsce od lipca do października^[7]. Na obszarach introdukcji rośnie na przydrożach^[6], terenach kolejowych i innych siedliskach ruderalnych^[7].

Zastosowanie

'Double Click' – jedna z odmian ozdobnych

Uprawiany jako roślina ozdobna. Wymaga słonecznego stanowiska. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, ale lepiej, aby nie była ona zbyt żyzna, gdyż wówczas rozwija się bujnie, ale słabo kwitnie. Rozmnaża się przez wysiew nasion wiosną lub jesienią. Przekwitnięte kwiaty usuwa się. Podczas kwitnienia może wymagać podparcia. Nowsze kultywary mają zwykle bardziej zwarty pokrój i są bardziej odporne na przewracanie się podczas kwitnienia.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
1 2 Cosmos bipinnatus Cav., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2025-05-26] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Herbi: Kosmos podwójnie pierzasty (Cosmos bipinnantus). [w:] Encyklopedia roślin [on-line]. kwiaty-ogrody.pl, 28.02.2010. [dostęp 2011-10-29]. (pol.).
1 2 3 Cosmos bipinnatus Cavanilles, [w:] Flora of North America [online], eFloras [dostęp 2025-05-26] .
1 2 3 4 5 6 7 TadeuszT. Tacik TadeuszT., Cosmos Cav., Kosmos, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 208-209 .

Bibliografia

GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] 1 2 Cosmos bipinnatus Cav., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2025-05-26] .

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[5] Herbi: Kosmos podwójnie pierzasty (Cosmos bipinnantus). [w:] Encyklopedia roślin [on-line]. kwiaty-ogrody.pl, 28.02.2010. [dostęp 2011-10-29]. (pol.).

[america-6] 1 2 3 Cosmos bipinnatus Cavanilles, [w:] Flora of North America [online], eFloras [dostęp 2025-05-26] .

[tacik-7] 1 2 3 4 5 6 7 TadeuszT. Tacik TadeuszT., Cosmos Cav., Kosmos, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 208-209 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]