Koszykarz samotny

Koszykarz samotny
Asthenes berlepschi[1]
(Hellmayr, 1917)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

garncarzowate

Podrodzina

ogończyki

Rodzaj

Asthenes

Gatunek

koszykarz samotny

Synonimy
  • Siptornis berlepschi Hellmayr, 1917
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Koszykarz samotny[3] (Asthenes berlepschi) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w Ameryce Południowej – endemicznie na niewielkim terenie północno-zachodniej Boliwii. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened).

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał austriacki ornitolog Carl Eduard Hellmayr w 1917 roku na łamach „Verhandlungen der Ornithologischen Gesellschaft in Bayern”[4], bazując na spreparowanej skórze z kolekcji znajdującej się w Zoologischen Museum, Monachium (nr. 16583); holotyp ten odłowił Gustav Garlepp we wrześniu 1893 roku[4][5]. Hellmayr nadał ptakowi nazwę Siptornis berlepschi, a jako miejsce typowe podał Chicani, w departamencie La Paz w północnej Boliwii[6][4]. Badania molekularne obejmujące dużą część gatunków z podrodziny ogończyków opublikowane w 2011 roku nie obejmowały koszykarza samotnego[7], jednak część autorów uważa, że gatunek ten powinien być traktowany jako podgatunek koszykarza białobrzuchego Asthenes dorbignyi ze względu na podobieństwa w upierzeniu[8]. Obecnie koszykarz samotny jest uznawany za gatunek monotypowy[9][10][11].

Etymologia

  • Asthenes: gr. ασθενης asthenes „nieistotny, mało znaczący”, od negatywnego przedrostka α- a-; σθενος sthenos „siła, moc”[12].
  • berlepschi: na cześć Hansa von Berlepscha (1850–1915), niemieckiego ornitologa, kolekcjonera awifauny z Ameryki Południowej[13].

Morfologia

Mały ptak o brązowych tęczówkach. Dziób długi i cienki, szarawy. Nogi i stopy niebiesko-szare. Głowa brązowa, bledsza w tylnej części, szarawy pasek brwiowy, kantarek i okolice uszu czarniawe. Kark i grzbiet ciepłobrązowy, jaśniejący w kierunku kupra. Pokrywy nadogonowe brązowo-rude. Skrzydła czarniawe z ciemnorudymi brzegami i zakończeniami lotek. Ogon długi, stopniowany, sterówki z lekko spiczastymi końcami, zewnętrzne dwie pary sterówek rude, trzecia częściowo ruda, częściowo czarniawa, reszta ogona czarniawa. Dolne części ciała jasne. Gardło, pierś i brzuch kremowobiałe, brzegi i pokrywy podogonowe rdzawe. Długość ciała 15–16 cm. Nie występuje dymorfizm płciowy. Młode osobniki mają ciemne końcówki piór na piersi[8].

Zasięg występowania

Koszykarz samotny występuje na bardzo niewielkim obszarze na wschodnich stokach Andów w departamencie La Paz w północno-zachodniej Boliwii – w dolinie rzeki Consata i jej dopływów. Jego obecność stwierdzono w ostoi ptaków IBA „Tacacoma-Quiabaya y Valle de Sorata” (BO043)[14]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 4,8 tys. km². Występuje zazwyczaj w zakresie wysokości od 2300 do 3700 m n.p.m.[15]

Ekologia i zachowanie

Jego głównym habitatem są półsuche górskie zarośla m.in. Baccharis pentlandii i płaty roślinności w pobliżu siedlisk ludzkich, pastwisk i gospodarstw rolnych. Spotykany też jest na obrzeżach zdegradowanego lasu Polylepis[a] oraz luźno rozmieszczonych stanowiskach introdukowanego eukaliptusa. Długość pokolenia jest określona na 2,9 roku[15]. W zasadzie nie ma wiele informacji o diecie i sposobie żerowania, wiadomo, że dieta składa się prawdopodobnie głównie ze stawonogów. Żeruje pojedynczo lub w parach, podejmując pokarm z ziemi i niskiej roślinności[8].

Rozmnażanie

Brak informacji o rozmnażaniu i gniazdowaniu tego gatunku oprócz tego, że buduje gniazda na drzewach[8].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN koszykarz samotny jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened)[2]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, a gatunek ten opisywany jest jako pospolity. Dane obserwacyjne wskazują, że występuje w dwóch osobnych populacjach. Uważa się, że ze względu na zmiany klimatyczne, powodujące zmniejszanie się naturalnego habitatu, trend liczebności populacji jest spadkowy[15].

Uwagi

  1. ↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granica występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy

  1. ↑ Asthenes berlepschi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 Asthenes berlepschi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-02].
  4. 1 2 3 C.E. Hellmayr, Bechreibung von sechs neotropischen Vogelformen, nebst einer Bemerkung über Ampelion cinctus (Tsch.)., „Verhandlungen der Ornithologischen Gesellschaft in Bayern”, 13, 1917, s. 113 (niem.).
  5. ↑ Elsie M.B. Naumberg, The Senckenberg Museum, Frankfort-on-Main, Germany, „The Auk”, 48, 1931, s. 379–384, JSTOR: 4076482 (ang.).
  6. ↑ Denis Lepage, Berlepsch's Canastero Asthenes berlepschi [online], Avibase [dostęp 2024-11-03] (ang.).
  7. ↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x.
  8. 1 2 3 4 J.V. Remsen Jr.: Berlepsch's Canastero Asthenes berlepschi, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-11-03]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  9. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-11-02].
  10. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-11-03]. (ang.).
  11. ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-11-03] (ang.).
  12. ↑ Asthenes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-05] (ang.).
  13. ↑ berlepschi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-11-01] (ang.).
  14. ↑ Tacacoma-Quiabaya y Valle de Sorata [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-11-03] (ang.).
  15. 1 2 3 Species factsheet: Berlepsch's Canastero Asthenes berlepschi [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-11-03] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.