Kuchmistrzostwo
Kuchmistrzostwo lub Kucharstwo – polskie tłumaczenie czeskiej książki kucharskiej Pavla Severína z 1535, wydane w krakowskich oficynach Macieja Szarfenberga (zm. 1547), Hieronima Wietora (zm. 1546/7) i Heleny Unglerowej (zm. 1551).
Urywek dzieła pochodzący z drukarni Wietora opublikował w 1891 Zygmunt Wolski, który błędnie przypisał wydanie Florianowi Unglerowi (zm. 1536), mężowi Heleny[1][2]. Dokonawszy zestawienia tekstów Władysław Ignacy Wisłocki w 1891 uznał pracę znaną z urywka Wolskiego za przekład Kuchařství z praskiej drukarni Jana Kantora, które ukazało się w połowie XVI w. i było przedrukiem pierwszej czeskiej książki kucharskiej Jana Severina z początku XVI w. wzbogaconym o fragmenty z książki kucharskiej Pavla Severína z 1535[3]. Ostatecznie w 1926 Čeněk Zíbrt wykazał, że Kuchmistrzostwo stanowi wierne tłumaczenie tego ostatniego tekstu, tj. Kuchařství z drukarni Pavla Severína z 1535[4][5].
Polski przekład książki kucharskiej Pavla Severína pt. Kucharstwo – Modus coquendi Polonicus jest notowany w 1547 w katalogu drukarni Macieja Szarfenberga za lata 1546–1553 (poz. 69)[6][7]. Fragment wydania Szarfenberga zachował się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej. Wydanie Unglerowej jest jednoznacznie notowane po raz pierwszy w jej pośmiertnym inwentarzu z 1551 w nakładzie stu egzemplarzy, sugerującym niedawną datę wydruku[8].
Dzieło uchodziło za zaginione do drugiej dekady XXI w. Zygmunt Gloger pisał: „Książki polskie z przepisami kuchennymi zostały tak przez używanie ich wyniszczone, że dziś są prawie niemożliwe do spotkania”[9]. Jego tekst został zidentyfikowany przez Jarosława Dumanowskiego w rękopiśmiennej książce kucharskiej Zbiór dla kuchmistrza tak potraw jako ciast robienia wypisany roku 1757 dnia 24 lipca, opracowanej dla Rozalii z Zahorowskich Pociejowej, żony strażnika wielkiego litewskiego Antoniego Pocieja. Zachowany w XVIII-wiecznej wersji tekst Kuchmistrzostwa został opublikowany w wydaniu Zbioru w 2021[10].
Przypisy
- ↑ Zygmunt Wolski: Kuchmistrzostwo : szczątki druku polskiego z początku w. XVI. bc.umcs.pl Bibloteka Cyfrowa UMCS, 1891. [dostęp 2010-05-11]. (pol.).
- ↑ Piekarski 1930 ↓, s. 415.
- ↑ Piekarski 1930 ↓, s. 415–416.
- ↑ Piekarski 1930 ↓, s. 415, 417.
- ↑ Čeněk Zíbrt: Polské kuchmistrzostwo překladem staročeského kuchařství Pavla Severina z r. 1535. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1926, s. 6. OCLC 320593820. (cz.).
- ↑ Artur Benis: Materyały do historyi drukarstwa i księgarstwa w Polsce I. Inwentarz ksiegarń krakowskich Macieja Scharfenberga i Floryana Unglera (1547-51). T. VII. Kraków: 1892, s. 8, seria: Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce. OCLC 556663969. [dostęp 2025-03-11]. (pol.).
- ↑ Piekarski 1930 ↓, s. 416.
- ↑ Piekarski 1930 ↓, s. 416–417.
- ↑ hasło: Kuchnia polska [w:] Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska. literat.ug.edu.pl. [dostęp 2010-05-11]. (pol.).
- ↑ Paweł Stachnik, Kuchmistrzostwo. Zagubiona książka kucharska ukazała się w Krakowie prawie 500 lat temu [online], dziennikpolski24.pl, 23 grudnia 2021.
Literatura
- Kazimierz Piekarski, Miscellanea bibliograficzne III. «Kuchmistrzostwo» Macieja Szarffenberga, „Przegląd Biblioteczny”, 4 (4), 1930, s. 515–518.
- Zygmunt Wolski (red.), Kuchmistrzostwo. Szczątki druku polskiego z początku w. XVI, Biała Radziwiłłowska: Zygmunt Wolski, 1891, OCLC 249402678.
Linki zewnętrzne
Zobacz też
- Compendium Ferculorum albo zebranie potraw – książka kucharska z XVII w.
- Kucharz doskonały – książka kucharska z XVIII w.