Lajbnicja

Lajbnicja
	; Leibnitzia anandria
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Mutisioideae
Rodzaj	lajbnicja
	Nazwa systematyczna
	Leibnitzia Cass.; G.-F.Cuvier, Dict. Sci. Nat. ed. 2. 25: 420 (1822)
	Typ nomenklatoryczny
	L. cryptogama Cassini
Synonimy
	Anandria Less.; Cleistanthium Kunze;
	Anandria Less.; Cleistanthium Kunze;

Lajbnicja^[5]^[6] (Leibnitzia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 6 gatunków^[3]. Cztery z nich występują we wschodniej Azji od Syberii poprzez Mongolię, Chiny po Japonię oraz w rejonie Himalajów i w Kirgistanie^[3]. Dwa gatunki (L. lyrata i L. occimadrensis) rosną w Meksyku, a pierwszy z nich także w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych^[3]^[7]. Rośliny tego rodzaju wyróżniają się tworzeniem jesienią kwiatostanów z kwiatami klejstogamicznymi^[7].

Rośliny z tego rodzaju uprawiane są w ogrodach skalnych. Wymagają słonecznych lub półcienistych stanowisk i przepuszczalnego podłoża. Rozmnażane są za pomocą nasion lub przez podział^[6].

Nazwa rodzaju upamiętnia Gottfrieda Wilhelma Leibniza (1646–1716), niemieckiego filozofa i naukowca^[7].

Morfologia

Pokrój: Byliny osiągające od kilku cm wysokości do ponad 60 cm. Mają korzenie wiązkowe. Kwiatostany na głąbikach pojedynczych lub kilku^[7].
Liście: Wszystkie odziomkowe, skupione w przyziemną rozetę, ogonkowe. Blaszka lancetowata, jajowata do lirowatej, zatokowo klapowana do ząbkowanej, rzadziej głęboko wcinana lub całobrzega. Od spodu gęsto owłosiona, z góry naga lub łysiejąca^[7].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach bezlistnych pędów. Koszyczki prosto wzniesione. Okrywy z listkami 3–4 lub większej liczbie rzędów, nierównymi, lancetowatymi do równowąskich, o końcach zaostrzonych. Dno kwiatostanu płaskie lub wypukłe, nagie, bez plewinek, czasem dołeczkowane. Kwiaty zewnętrzne w koszyczkach żeńskie, wiosenne i letnie z dość szerokim języczkiem barwy różowej lub fioletowej, jesienne – z silnie zredukowanym. Wewnętrzne kwiaty w koszyczku obupłciowe, z koroną białawą, wiosną i latem z 5 łatkami zagiętymi lub podwiniętymi, jesienią z łatkami prosto wzniesionymi. Słupek krótko rozwidlony na końcu^[7].
Owoce: Wrzecionowate niełupki zwykle z 8 lub większą liczbą żeber, zwężone w wąski dzióbek osiągający u niektórych gatunków do 1/3 długości całego owocu. Na powierzchni owoce szczecinkowato owłosione. Puch kielichowy w postaci kilkudziesięciu pierzastych włosków wyrastających w dwóch lub trzech rzędach^[7]^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Mutisiinae (Cass.) Dumort. (1829), plemienia Mutisieae Cass. (1819) i podrodziny Mutisioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Leibnitzia anandria (L.) Nakai – lajbnicja Anandra^[5], lajbnicja niemęska^[6]
Leibnitzia knorringiana (B.Fedtsch.) Pobed.
Leibnitzia lyrata (Sch.Bip.) G.L.Nesom
Leibnitzia nepalensis (Kunze) Kitam. – lajbnicja nepalska^[5]
Leibnitzia occimadrensis G.L.Nesom
Leibnitzia ruficoma (Franch.) Kitam.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-27] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-27] (ang.).
1 2 3 4 5 6 Leibnitzia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-27].
1 2 Leibnitzia Cassini in F. Cuvier. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-27].
1 2 3 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 112. ISBN 978-83-925110-5-2.
1 2 3 B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
1 2 3 4 5 6 7 Guy L. Nesom: Leibnitzia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-27].
↑ K.K. Kubitzki K.K. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 115, ISBN 978-3-540-31050-1 .
↑ Genus Leibnitzia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-10-27]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-27] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-27] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 5 6 Leibnitzia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-27].

[ing-4] 1 2 Leibnitzia Cassini in F. Cuvier. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-27].

[gawrys-5] 1 2 3 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 112. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grabowska-6] 1 2 3 B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).

[america-7] 1 2 3 4 5 6 7 Guy L. Nesom: Leibnitzia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-27].

[kubitzki-8] K.K. Kubitzki K.K. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 115, ISBN 978-3-540-31050-1 .

[grin-9] Genus Leibnitzia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-10-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]