Liścioszczur

Liścioszczur
	Phyllomys
	P.W. Lund, 1839
	; Przedstawiciel rodzaju – liścioszczur (Phyllomys sp.)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Octodontoidea
Rodzina	kolczakowate
Podrodzina	kolczaki
Plemię	Echimyini
Rodzaj	liścioszczur
	Typ nomenklatoryczny
	Nelomys blainvilii Jourdan, 1837
Synonimy
	Lonchophorus P.W. Lund, 1839;
	Lonchophorus P.W. Lund, 1839;
Gatunki
	14 gatunków – zobacz opis w tekście
	14 gatunków – zobacz opis w tekście

Liścioszczur^[3] (Phyllomys) – rodzaj ssaków z podrodziny kolczaków (Echimyinae) w obrębie rodziny kolczakowatych (Echimyidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Brazylii^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 175–299 mm, długość ogona 160–340 mm; masa ciała 135–432 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1839 roku duński przyrodnik i paleontolog Peter Wilhelm Lund w artykule zatytułowanym Przegląd wymarłych gatunków ssaków Brazylii; fragmenty kilku prac przedstawionych Królewskiej Akademii Nauk w Kopenhadze, opublikowanym w czasopiśmie „Annales des sciences naturelles”^[1]. Lund w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[8] liścioszczur złoty (P. blainvilii).

Etymologia

Phyllomys: gr. φυλλον phullon ‘liść’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[9].
Lonchophorus: gr. λογχη lonkhē ‘grot, lanca’; -φορος -phoros ‘noszący’, od φερω pherō ‘nosić’^[10]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lonchophorus fossilis P.W. Lund, 1839 (nomen dubium).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]^[7]^[4]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[a]	Status IUCN^[12]
Phyllomys centralis	L.F. Machado, Loss, Paz, E.M. Vieira, F.P. Rodrigues & Marinho-Filho, 2018		gatunek monotypowy	kilka miejsc w Minas Gerais i Dystrykcie Federalnym	DC: 21–24 cm DO: 21–22 cm MC: 250–340 g	NE
Phyllomys blainvilii	(Jourdan, 1837)	liścioszczur złoty	gatunek monotypowy	od południowej Ceará do północnego Minas Gerais	DC: 17,5–22 cm DO: 19,2–27 cm MC: 150–320 g	LC
Phyllomys brasiliensis	P.W. Lund, 1840	liścioszczur czerwononosy	gatunek monotypowy	rzeki Paraopeba i Das Velhas (Minas Gerais); zakres wysokości: 500–800 m n.p.m.	DC: około 21 cm DO: około 17 cm MC: około 240 g	EN
Phyllomys lamarum	(O. Thomas, 1916)	liścioszczur blady	gatunek monotypowy	północno-wschodnia Bahia przez północno-wschodnie Minas Gerais do północnego Espírito Santo	DC: 18–23 cm DO: 18–23 cm MC: 135–290 g	DD
Phyllomys nigrispinus	(J.A. Wagner, 1842)	liścioszczur czarnoigłowy	gatunek monotypowy	São Paulo, Parana i Santa Catarina; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 19,5–26 cm DO: 19,8–26 cm MC: 250–400 g	LC
Phyllomys sulinus	Y.L.R. Leite, Christoff & Fagundes, 2008	liścioszczur skryty	gatunek monotypowy	São Paulo, Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul; zakres wysokości: 0–850 m n.p.m.	DC: 20–21 cm DO: 16–25 cm MC: około 190 g	DD
Phyllomys dasythrix	Hensel, 1872	liścioszczur bury	gatunek monotypowy	Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul; zakres wysokości: 0–800 m n.p.m.	DC: 18–19,5 cm DO: 20–22 cm MC: około 250 g	LC
Phyllomys kerri	(Moojen, 1950)	liścioszczur atlantycki	gatunek monotypowy	okolice Ubatuba (skrajnie północno-wschodnie São Paulo)	DC: 19–23 cm DO: 20–22 cm MC: 200–250 g	DD
Phyllomys lundi	Y.L.R. Leite, 2003	liścioszczur samotny	gatunek monotypowy	południowo-wschodnie Minas Gerais i północne Rio de Janeiro	DC: 18,4–21 cm DO: około 20 cm MC: około 145 g	EN
Phyllomys mantiqueirensis	Y.L.R. Leite, 2003	liścioszczur stokowy	gatunek monotypowy	pasmo górskie Serra da Mantiqueira (Minas Gerais); zakres wysokości: około 1850 m n.p.m.	DC: około 22 cm DO: około 22 cm MC: około 207 g	CR
Phyllomys pattoni	L.H. Emmons, Y.L.R. Leite, Kock & L.P. Costa, 2002	liścioszczur rdzawoboczny	gatunek monotypowy	wzdłuż wybrzeża od Paraíba do północno-wschodniego São Paulo; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 21–24 cm DO: 19–22 cm MC: 150–380 g	LC
Phyllomys unicolor	(J.A. Wagner, 1842)	liścioszczur jednobarwny	gatunek monotypowy	znany tylko z Helvécia (skrajnie południowa Bahia)	DC: około 28 cm DO: około 20 cm MC: brak danych	CR
Phyllomys medius	(O. Thomas, 1909)	liścioszczur długowłosy	gatunek monotypowy	Minas Gerais i Rio de Janeiro na południe do Rio Grande do Sul; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 22–23 cm DO: 22–26 cm MC: 248–386 g	LC
Phyllomys thomasi	(von Ihering, 1871)	liścioszczur wielki	gatunek monotypowy	wyspa São Sebastião u wybrzeży São Paulo; zakres wysokości: 0–1375 m n.p.m.	DC: 27–30 cm DO: 27–34 cm MC: około 342 g	EN

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 P.W. Lund. Coup-d’œil sur les espèces éteintes de Mammifères du Brésil; extrait de quelques mémoires présentés à l’Académie royale des Sciences de Copenhague. „Annales des sciences naturelles”. Zoologie. Secondé serie. 11, s. 226, 1839. (fr.).
↑ P.W. Lund. Nouvelles observations sur la Faune fossile du Brésil, extraites d’une lettre adressée aux rédacteurs par M. Lund. „Annales des sciences naturelles”. Zoologie. Secondé serie. 12, s. 206, 1839. (fr.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 294. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 580–582. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 637–641. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Phyllomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-25].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 373–374. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ L.H. Emmons, Y.L.R. Leite, D. Kock & L.P. Costa. A review of the named forms of Phyllomys (Rodentia: Echimyidae) with the description of a new species from coastal Brazil. „American Museum novitates”. 3380, s. 5, 2002. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 535.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 381.
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-10]. (ang.).
↑ Taxonomy: Phyllomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-10]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Lund-1] 1 2 P.W. Lund. Coup-d’œil sur les espèces éteintes de Mammifères du Brésil; extrait de quelques mémoires présentés à l’Académie royale des Sciences de Copenhague. „Annales des sciences naturelles”. Zoologie. Secondé serie. 11, s. 226, 1839. (fr.).

[lund-2] P.W. Lund. Nouvelles observations sur la Faune fossile du Brésil, extraites d’une lettre adressée aux rédacteurs par M. Lund. „Annales des sciences naturelles”. Zoologie. Secondé serie. 12, s. 206, 1839. (fr.).

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 294. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 580–582. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Fabre&inni-5] 1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 637–641. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Phyllomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-25].

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 373–374. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[emm&inni-8] L.H. Emmons, Y.L.R. Leite, D. Kock & L.P. Costa. A review of the named forms of Phyllomys (Rodentia: Echimyidae) with the description of a new species from coastal Brazil. „American Museum novitates”. 3380, s. 5, 2002. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA535_535]-9] Palmer 1904 ↓, s. 535.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA381_381]-10] Palmer 1904 ↓, s. 381.

[mdd-11] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-10]. (ang.).

[13] Taxonomy: Phyllomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-10]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]