Maria Dzierżanowska

Maria Dzierżanowska
Elżbieta Tekla Prażmowska
Data urodzenia

2 lipca 1861

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1908
Warszawa

Grób Marii Dzierżanowskiej na cmentarzu Powązkowskim

Maria Dzierżanowska, właśc. Elżbieta Tekla Prażmowska (ur. 2 lipca 1861 na Wołyniu[1], zm. 28 kwietnia 1908 w Warszawie[2]) – polska nauczycielka i działaczka oświatowa. Założycielka tajnego Uniwersytetu Ludowego w Warszawie. Współorganizatorka Polskiej Macierzy Szkolnej. Kierowniczka Związku Unarodowienia Szkół.

Życiorys

Urodziła się na Wołyniu jako córka Franciszka i Teresy z Wysockich. Wykształcenie odebrała w Warszawie, na pensji Izabeli Smolikowskiej. Pracę zawodową rozpoczęła od prowadzenia pensji żeńskiej w Lublinie. W 1883 poślubiła Stanisława Dzierżanowskiego. Po wyjściu za mąż przeniosła się do Warszawy, gdzie utrzymywała rodzinę, dając prywatne lekcje i współpracując z innymi nauczycielkami nad wydawnictwami pedagogicznymi. Jej zainteresowanie polityką, a także udział w tzw. procesie odeskim sprawiły, że w 1894 r. została aresztowana i skazana na 3-letni pobyt w Rydze.[1]

Po powrocie do kraju wstąpiła w szeregi Ligii Narodowej i z jej ramienia stworzyła tajny Uniwersytet Ludowy dla młodzieży robotniczej i rzemieślniczej Warszawy, prowadziła w nim także wykłady. W 1905 r. czynnie poparła strajk młodzieży szkolnej. Wówczas to Liga Narodowa powołała do życia Związek Unarodowienia Szkół, w którym Dzierżanowska obok Aleksandra Zawadzkiego pełniła funkcję kierowniczą. Należała do grona członków założycieli Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. Była organizatorką wieców, które odbywały się w Warszawie, a których celem było zachęcanie słuchaczy do tworzenia organizacji mających pomóc młodzieży w walce o polską szkołę. [1]

Od 1906 r. była członkinią Zarządu Głównego Polskiej Macierzy Szkolnej. W tym samym roku została członkinią powołanego przez Macierz koła zwanego Uniwersytetem Ludowym, które prowadziło wykłady popularne wśród robotników i rzemieślników w Warszawie. W 1907 r. została wydalona przez władze rosyjskie z Królestwa Polskiego za nieprzychylne stanowisko w sprawie języka rosyjskiego (po czterech miesiącach uzyskała pozwolenie powrotu). Była członkinią rzeczywistą Towarzystwa Badań nad Dziećmi.[1] Publikowała podręczniki szkolne, głównie do nauczania języka polskiego i historii ojczystej. Zmarła w Warszawie. Pochowana na Starych Powązkach (kwatera 162-5-9)[3].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Aneta Bołdyrew, Agnieszka Wałęga, Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny. Tom 1: A-K, Łódź: null, 2023, s. 226, ISBN 978-83-8331-334-4 [dostęp 2025-04-09].
  2. ↑ daty życia wg. tablicy nagrobnej
  3. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARIA DZIERŻANOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-05-28].

Bibliografia

  • Tadeusz Władysław Świątek, Rafał Chwiszczuk: Od Sawy do Kamy, czyli kobiecy ruch społecznikowski. Warszawa: Fundacja Cultus, 2011, s. 35.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.