Maurycy Axer
 Axer podczas procesu Gorgonowej (1933) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Maurycy Axer, do 1921 Moritz Joachim Axer (ur. 4 czerwca 1886 w Przemyślu, zm. w październiku 1942 w Radymnie[1][2]) – polski adwokat i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego.
Życiorys
Syn adiunkta urzędu podatkowego Abrahama Leona Axera i Fanny Grün[2]. W 1904 uzyskał świadectwo dojrzałości, na następnie studiował prawo we Wszechnicy Lwowskiej i na Uniwersytecie Lwowskim[3]. W latach 1914–1916 służył w armii austriackiej w 4 baterii 10 pułku haubic polowych. 20 lutego 1916 w Wiedniu poślubił Ernestynę Fryderykę Schuster, w sierpniu tego samego roku został przydzielony do żandarmerii polowej i skierowany na front albański, gdzie przebywał dziewięć miesięcy. 1 stycznia 1917 urodził się jego pierworodny syn Erwin, przyszły wybitny reżyser. Po powrocie z Albanii został skierowany do 6 baterii miotaczy min 25 pułku kanonów, następnie do grupy uzupełnień artylerii polowej, a następnie do 2 baterii 124 pułku artylerii polowej. Do rezerwy przeszedł w stopniu porucznika. Od listopada 1919 mieszkał z rodziną we Lwowie, gdzie prowadził własną kancelarię adwokacką. Jako adwokat specjalizował się w sprawach karnych, był uczestnikiem m.in. procesów „świętojurskiego” (1922), Naftalego Botwina (1925) i Rity Gorgonowej (1932)[4]. Uznawany był za najznakomitszego mówcę lwowskiej palestry, co przyniosło mu określenie „lwowskiego Cicero”[4]. Członek komisji Inicjatywnej Wydziału Izby Adwokackiej oraz komitetu założycielskiego i redakcji lwowskiego czasopisma „Głos Prawa”[5]. Po zajęciu miasta we wrześniu 1939 przez Armię Czerwoną pracował jako administrator w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym, a po wkroczeniu Niemców w czerwcu 1941 krótko był pracownikiem wydziału mieszkaniowego Judenratu, a następnie warsztatów samochodowych. Aresztowany 1 września 1942, po kilkunastodniowym przetrzymywaniu w więzieniu na ul. Łąckiego został wsadzony do pociągu jadącego do obozu zagłady w Bełżcu. Według relacji mieszkańców Ostrowa[6], wyskoczył z pociągu w tejże miejscowości, jednak dwóch robotników pracujących przy torach doprowadziło go do niemieckiego posterunku[1]. Niemcy zaprowadzili go na cmentarz żydowski w Radymnie i tam rozstrzelali (październik 1942)[1][2].
Pochowany symbolicznie na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A-2-37).
Przypisy
- 1 2 3 Jacek Szwic, Jak naprawdę zginął obrońca Gorgonowej [Oryginalny tytuł: Jak zginął obrońca Gorgonowej], „Życie Podkarpackie”, 27 stycznia 2016, s. 10 [dostęp 2024-11-15] (pol.).
- 1 2 3 Maurycy Joachim Manek Axer [online], @yadvashem, 4 maja 2016 [dostęp 2024-11-15] (ang.).
- ↑ Zenon Andrzejewski: Axer Maurycy. W: Przemyski Słownik Biograficzny. T. 3. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2016, s. 24.
- 1 2 Zenon Andrzejewski: Axer Maurycy. W: Przemyski Słownik Biograficzny. T. 3. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2016, s. 25.
- ↑ Zenon Andrzejewski: Axer Maurycy. W: Przemyski Słownik Biograficzny. T. 3. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2016, s. 25-26.
- ↑ Rafał Węgrzyniak, Wojna i zagłada: Odbicie doświadczeń z lat 1939–1945 w przedstawieniach i pisarstwie Erwina Axera, „Pamiętnik Teatralny”, 68 (2), 2019, s. 8, DOI: 10.36744/pt.36, ISSN 0031-0522 [dostęp 2025-04-04].
Bibliografia
- Zenon Andrzejewski: Axer Maurycy. W: Przemyski Słownik Biograficzny. T. 3. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2016, s. 24-27.
Linki zewnętrzne
- Zenon Andrzejewski, [w:] Adwokat dr Maurycy Axer (1886–1942) [pdf], „Palestra”, 49 (11-12 (563-564)), 2004, s. 165-171 [dostęp 2025-04-04], archiwalny artykuł na stronie www.
- Maurycy Axer. Tragiczny los najsłynniejszego adwokata międzywojennego. dzieje.pl (różne wersje śmierci)