Meczet w Iwiu
 Widok od frontu (2012) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Wyznanie | |
| Historia | |
| Data budowy |
1884 |
| Dane świątyni | |
| Architekt |
Mieczysław Strebejko |
| Budulec | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°55′20,1″N 25°46′22,5″E/53,922250 25,772917 | |
Meczet w Iwiu (biał. Іўеўская мячэць, trb. Iuieuskaja miaczeć) – drewniany meczet z 2. połowy XIX wieku w Iwiu, najstarszy drewniany meczet na Białorusi.
Historia
Na przełomie XVIII i XIX wieku miejscowi Tatarzy mieli własną gminę z imamem. Przed budową meczetu Tatarzy z Iwia-Murawszczyzny należeli jednakże do parafii w Dowbuciszkach. Meczet zaprojektował ziemianin Mieczysław Strebejko w 1881 roku[1]. Budowa meczetu, w większości sfinansowana przez hrabinę Elfrydę Zamojską, właścicielkę Iwia[2], została zakończona w 1884 roku[1]. Jest to jeden z najstarszych meczetów na Białorusi[3] i najstarszy drewniany meczet w tym kraju[4]. Świątynia miała status dżami i początkowo była meczetem filialnym parafii w Dowbuciszkach[1].
Miejscowość wraz z meczetem znalazła się po I wojnie światowej w granicach Polski, w powiecie lidzkim[1]. Wymieniono minaret w 1922 roku, środki na remont pochodziły od Tatarów ze Stanów Zjednoczonych[5]. 20 lipca 1934 roku została odsłonięta tablica ku czci hrabiny Elfrydy Zamojskiej. Po II wojnie światowej świątynia znalazła się w granicach ZSRR i pozostawała jedynym czynnym meczetem w Białoruskiej SRR. Po 1970 roku przebudowano elewację frontową, zlikwidowano sień oraz przedsionek, a w ich miejsce postawiono nowy duży przedsionek[6], natomiast pokrycie dachowe zmieniono z gontu na blachę[2].
Obiekt został wpisany do rejestru zabytków[7].
Architektura
Meczet znajduje się przy ul. Sawieckiej 76. Do budynku prowadzą szerokie schody. Meczet drewniany, wzniesiony na planie kwadratu. Nakryty brogowym dachem czterospadowym[6]. Ma jeden dwukondygnacyjny czynny srebrny[3] minaret w stylu orientalnym wzniesiony na planie ośmioboku[6]. Dolna kondygnacja jest ośmioboczna, natomiast górna – cylindryczna nakryta dachem iglicowym zwieńczonym sterczyną z półksiężycem bez gwiazdy. Przedsionek obszerny, nakryty dachem dwuspadowym[6]. Stylistyka świątyni uwzględnia miejscową tradycję, a także ówczesne tendencje w budownictwie drewnianym oraz motywy tureckie bądź tatarskie[1]. Ściany zostały pomalowane na kolor jasnoniebieski, a obramienia okien pomalowano na biało[6].
Wnętrze ze ścianami o wysokości około 5 m, podzielone jest na strefę dla mężczyzn i kobiet z babińcem. We wnętrzu liczne muhiry, wykonane przez Tatarów, głównie autorstwa Sulejmana Rafałowicza. Mihrab niewielki, pięcioboczny[6]. Minbar z około 1884 roku, wykonany przez Żydów, o czterech stopniach, nakryty płaskim baldachimem, pomalowany na biało, błękitno, różowo i żółto[8]. Meczet otacza metalowy płot z bramą udekorowaną półksiężycem[6].
Przed meczetem postawiono betonowe słupy do przywiązywania zwierząt ofiarnych – kurbanów[6], a w odległości 400 m od meczetu znajduje się czynny mizar[8].
Galeria
Widok od frontu
Brama
Drzwi
Minaret
Tabliczka na elewacji
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Drozd 1999 ↓, s. 48.
- 1 2 А.І. Лакотка, мястэчка Іўе Гродзенская вобласць [online] [dostęp 2025-03-28] (biał.).
- 1 2 СБ-Беларусь, Салям алейкум! [online], www.sb.by, 18 czerwca 2002 [dostęp 2025-03-28] (ros.).
- ↑ attraction Mosque in Ive - Excursions on Belarus Tours in Minsk [online], ekskursii.by [dostęp 2025-03-28] (ang.).
- ↑ Drozd 1999 ↓, s. 48-49.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Drozd 1999 ↓, s. 49.
- ↑ Іўеўская мячэць - Беларусь у асобах i падзеях [online], bis.nlb.by [dostęp 2025-03-28] (biał.).
- 1 2 Drozd 1999 ↓, s. 50.
Bibliografia
- Andrzej Drozd, Iwie, [w:] Andrzej Drozd, Marek M. Dziekan, Tadeusz Majda, Meczety i cmentarze Tatarów polsko-litewskich, t. II, Katalog Zabytków Tatarskich, Warszawa: "Res Publica Multiethnica", 1999, ISBN 978-83-909001-1-7 [dostęp 2025-03-28].