Medea i Jazon

Gaetano Vestris (1729-1808) jako Jazon w Medei i Jazonie Jeana-Georges’a Noverre'a
Jean-Georges Noverre (1727-1810)

Medea i Jazon (Médée et Jason, początkowo Jason et Médée) – balet tragiczno-pantomimiczny w 3 aktach, 9 scenach.

Najsłynniejszy balet narracyjny legendarnego choreografa, teoretyka i reformatora baletu Jeana-Georges’a Noverre’a. Typowy przykład jego licznych autorskich baletów z akcją (ballet d’Action, w których rozwinął on i rozpowszechnił formę baletu dramatycznego. Taniec i pantomima służyły w nich wyrażeniu realistycznej akcji oraz portretów psychologicznych, odcieni uczuć i silnych przeżyć bohaterów. Temu celowi była również podporządkowana muzyka, dekoracje, kostiumy i rozmaite efekty sceniczne. Do swego baletu Noverre wybrał starożytny mit o księciu Jazonie i słynnej czarodziejce Medei, ograniczając się głównie do epizodu zgładzenia rywalki Kreuzy[1].

Twórcy baletu

Prapremiera

W Warszawie

  • Premiera polska: 8 maja 1767, choreografia Gaetano Vestris wg Jeana-Georges’a Noverre’a Operalnia Saska, Warszawa, z okazji imienin króla Stanisława Augusta.
  • Druga premiera: kwiecień 1777, choreografia Leopold Frühmann wg Jeana-Georges’a Noverre’a i Gaetana Vestrisa, Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa

Z tej drugiej inscenizacji zachowała się relacja prasowa w "Journal Litteraire de Varsovie" (1777, z. 1):

"Wystawiono tu balet Médée et Jason skomponowany przez słynnego Noverre'a; ale zachowano zmiany, które poczynił w nim pan Vestris, kiedy wystawiał ten balet w teatrze warszawskim. Bez wątpienia byłoby lepiej gdyby trzymano się dokładnie planu pana Noverre'a, z jego nowymi poprawkami i dodatkami, ale szczupłość teatru i mała liczba tancerzy wydawały się stać temu na przeszkodzie, pomimo że pani Valentin odtwarzała postać Medei z wielkim wyczuciem i szlachetnością. W ogólności tancerka wydaje się zasługiwać na uznanie; piękne rysy twarzy, wysoki wzrost i wrodzone wdzięki sprawiają, że będzie dobrze przyjmowana we wszystkich baletach, w których zatańczy"[2].

Role i wykonawcy

Rola[3]Prapremiera:

Hoftheater, Stuttgart 1763[3]

 Premiera polska:

Operalnia Saska, 1767[4]

 Druga warszawska premiera:

Pałac Radziwiłłowski, 1777[5]

Medea, księżniczka Kolchidy,

żona Jazona

 Nancy LevierTeresa Steffani (?)Anna Maria Valentin Riva
Jazon, książę Tesalii, mąż Medei,

kochanek Kreuzy

 Gaetano VestrisGaetano VestrisLeopold Frühmann
Kreuza, księżniczka Koryntu,

kochanka Jazona

 Luisa ToscaniAntonia Tonerle-Guglielmi (?)Eva Schinagel
Kreon, król Koryntu,

ojciec Kreuzy

 Angiolo VestrisMarc-Antoine Missoly (?)Daniel Curz
Opiekunka dzieci i powiernica MedeiMarguerite-Louise Sauveur-Noverre
Dwoje dziecidzieci Joachima Delaître / De Laitre
Księżniczka KoryntuAnna Maria Salomoni
Książęta KoryntuPierre-Charles Léger i Charles Le Picq
OgieńLépi l'ainé / starszy
ŻelazoJoachim Delaître / De Laitre
TruciznaCharles Le Picq
ZemstaLuigi Balletti
NienawiśćPierre-Charles Léger
ZazdrośćLouis-Aimé d'Auvigny / Dauvigny
Lud korynckipanowie:

Louis Simonet, Valentin Riva, Jean Favier, Antoine Trancart,

Antoine Pitrot, Clemente (Gardello?), Gregorio (Grisostomi?),

Nicola Duponcel, Carl Philipp Rössler / Russler,

Martin Levevre / Le Fèvre, Félix, Giuseppe Anelli / Annello
panie:

Angiola Ricci, Elisabeth Malter, Louis Blondevahl,

Rose Durand, Marie Claudine Toscani, Adelaide,

Rosalie, Louise Cronier, Agnès Boudet, Nanette Évrard,

Marie Marcadet, Catharina Richieri
Przywódcy niewolników Koryntianpanowie:

Joachim Delaître, Giuseppe Regina
panie:

Antonia Guidi, Elisabetha Bittina Radicati
Niewolnicypanowie:

Gasparo (Gardello?), Franz Regina,

Drouville, Francesco Casselli
panie:

Margarethe Delaître / De Laitre, Marie Dorfeuille,

Antoinette Artus, Margarete Massu
oraz

Arcykapłan, Straż i Ofiarnicy

Bibliografia

  • Musik und Musiker am Stuttgarter Hoftheater (1750-1918), Herausgegeben von Reiner Nägele, Württembergische Landesbibliothek, Stuttgart 2000, ISBN 3-88282-054-3
  • Sibylle Dahms, Der konservative Revolutionär. Jean Georges Noverre und die Ballettreform des 18. Jahrhunderts, München: Epodium, 2010, ISBN 978-3-940388-17-9, OCLC 680679706.
  • Richard Ralph & Susan Au, Médée et Jason [w:] International Encyclopedia of Dance, Founding editor Selma Jeanne Cohen, Volume 4, Oxford University Press, New York 1998, ISBN 0-19-512308-5 (vol. 4)
  • Susan Leigh Foster, Choreography and Narrative: Ballet's Staging of Story and Desire, Indiana University Press, Bloomington 1998, ISBN 0-253-33081-5
  • Marion Kant, ed., The Cambridge Companion to Ballet, Cambridge Companions to Music, Cambridge University Press, Cambridge & New York 2007, ISBN 978-0-521-53986-9
  • Lincoln Kirstein, Four Centuries of Ballet: Fifty Masterworks, Dover Publications, Inc., New York 1984, ISBN 0-486-24631-0
  • Carol Lee, Ballet in Western Culture, Routledge, New York & London 2002, ISBN 0-415-94256-X
  • Deryck Lynham, The Chevalier Noverre: The Father of Modern Ballet, Sylvan Press, London 1950
  • Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. I i II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925
  • Karyna Wierzbicka, Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, cz. I. Czasy Stanisławowskie, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1951
  • Jean-Georges Noverre, Teoria i praktyka tańca prostego i komponowanego, sztuki baletowej, muzyki, kostiumu i dekoracji, przekład i opracowanie Irena Turska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959
  • Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa: Zamek Królewski, 1995, ISBN 83-7022-056-8, OCLC 833963566.
  • Irena Turska, Przewodnik baletowy, wyd. IV, s. 252-255, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2011, ISBN 978-83-224-0926-8

Przypisy

  1. ↑ Irena Turska, Przewodnik baletowy, wyd. IV, s. 252-255, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2011 (Tu wskazano mylną lokalizację miejsca premiery polskiej z 1767 roku w Pałacu Radziwiłłowskim, który był udostępniony dla teatru dopiero w latach 1774–1778. Nie było także w Warszawie – jak podała autorka – realizacji „Medei i Jazona” w choreografii Francesco Casellego w 1775 roku; Caselli wystawił tamtego roku inny balet według Noverre'a „Sąd Parysa”, premiera w Pałacu Radziwiłłowskim 5 marca 1775.)
  2. ↑ Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, s. 186, Zamek Królewski, Warszawa 1995
  3. 1 2 Didone abbandonata, libretto, Stoccarda, Cotta, 1763 [online], variantiallopera.it [dostęp 2017-11-25] (ang.).
  4. ↑ Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, s. 167-180, Zamek Królewski, Warszawa 1995
  5. ↑ Karyna Wierzbicka, Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, cz. I. Czasy Stanisławowskie, s.188-192 Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1951
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.