Menelaos z Aleksandrii

Menelaos z Aleksandrii

Μενέλαος ὁ Αλεξανδρεύς

Matematyk

Data urodzenia	ok. 70 n.e.
Data śmierci	ok. 140 n.e.
Zawód, zajęcie	astronom, matematyk
Miejsce zamieszkania	Aleksandria, Rzym, Cesarstwo rzymskie
Narodowość	grecka

Menelaos z Aleksandrii (stgr. Μενέλαος ὁ Αλεξανδρεύς, Menelaos Aleksandreus; ur. ok. 70, zm. ok. 140) – grecki^[1] astronom i matematyk. Autor antycznego traktatu^[2] z dziedziny geometrii sferycznej^[3].

Menelaosa opisał współczesny mu historyk Plutarch w dialogu O obliczu widniejącym na tarczy Księżyca^[4]. Klaudiusz Ptolemeusz w Almageście^[5] wspomniał o jego dwóch obserwacjach astronomicznych^[a] zanotowanych w Rzymie w pierwszym roku rządów cesarza Trajana^[b]. Pappus^[6] i Proklos^[7] nazywali go jednak Aleksandryjczkiem, dlatego też przyjmuje się, że urodził się i wychował w Aleksandrii, a później przeniósł do Rzymu^[8]. Niestety to wszystko co wiemy o jego życiu.

Jedyna z zachowanych prac Menelaosa to Sphaerica, która dotrwała do naszych czasów dzięki arabskiemu tłumaczeniu^[9]. Jest to traktat składający się z trzech ksiąg:

• w Księdze I przedstawiona została definicja trójkąta sferycznego^[10].
• Księga II to próba zaadaptowania geometrii sferycznej do potrzeb astronomii^[c].
• Księga III traktuje o wykorzystaniu tzw. twierdzenia Menelaosa w trygonometrii sferycznej. Dla geometrii płaskiej zasada współliniowości punktów na bokach trójkąta znana była jeszcze przed Menelaosem^[8].

Tytuły pozostałych prac znamy z przekazów arabskiego uczonego Thabita b. Qurra, jednakże Elementy geometrii, O trójkątach i O wadze i rozpadzie różnych ciał nie zachowały się do naszych czasów^[10].

• Historia matematyki
• Historia nauki

• Menelai, Sphaericorum, Libri III, Oxford 1758 . Brak numerów stron w książce
• Syntaxis mathematica, VII, 3, [w:] J.L.J.L. Heiberg J.L.J.L. (red.), Claudii Ptolemaei opera quae exstant omnia, cz. 2, Lipsk 1903 . Brak numerów stron w książce
• PappiP. Alexandrini PappiP., Collectionis, F.F. Hultsch (red.), t. II, VI.110, Berlin 1877 . Brak numerów stron w książce
• ProcliP. Diadochi ProcliP., Commentari, [w:] G.G. Friendline (red.), Primum Euclidis Elementoru librum, Lipsk 1877 [dostęp 2013-01-06] . Brak numerów stron w książce
• T.T. Heath T.T., A history of greek mathematics, t. II, Oxford: The Clarendon Press, 1921, s. 260-273 [dostęp 2013-01-04] .
• F.J.F.J. Carmody F.J.F.J., Arabic astronomical and astrological sciences in latin translation. A critical bibliography, Berkeley i Los Angeles: University of California Press, 1956, s. 22 .

• Menelaus of Alexandria, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-01-06]  (ang.).
• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Menelaos z Aleksandrii w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-07-13].
• Plutarch, De facie in orbe lunae apparet, 17, [w:] Moralia [online], perseus.tufts.edu [dostęp 2013-01-06] .