Mikrusek

Mikrusek
Microcebus
É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1828[1]
Ilustracja
Mikrusek karłowaty (Microcebus myoxinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lemurkowate

Rodzaj

mikrusek

Typ nomenklatoryczny

Lemur pusillus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795 (= Lemur murinus J.F. Miller, 1777)

Synonimy
Gatunki

19 gatunków – zobacz opis w tekście

Mikrusek[8] (Microcebus) – rodzaj ssaków z rodziny lemurkowatych (Cheirogaleidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie na Madagaskarze[9][10].

Charakterystyka

Długość ciała (bez ogona) 8,4–14 cm, długość ogona 10–17,4 cm,; masa ciała 31–68 g[11]. Microcebus ma miękką i krótką sierść w kolorze szarym lub rudo-brązowym. Podbrzusze ma kolor biały. Miejsce ich występowania to m.in. lasy deszczowe.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire w podręczniku swojego autorstwa będącym kursem historii naturalnej ssaków[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) mikrusek myszaty (M. murinus).

Etymologia

  • Microcebus: gr. μικρος mikros ‘mały’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[12].
  • Scartes: gr. σκαρτης skartēs ‘skoczek’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lemur murinus J.F. Miller, 1777.
  • Gliscebus: łac. glis, gliris ‘popielica’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[14]. Gatunek typowy: Lesson wymienił dwa gatunki – Lemur murinus J.F. Miller, 1777 i Microcebus rufus Lesson, 1836 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[15] Lemur murinus J.F. Miller, 1777.
  • Myscebus (Myocebus): gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Myscebus palmarum Lesson, 1840 (= Lemur murinus J.F. Miller, 1777).
  • Azema: J.E. Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[6][17]. Dunkel i współpracownicy w 2012 roku podjęli poszukiwania znaczenia nazwy w literaturze opublikowanej około 1870 roku. Nazwę tę znaleźli w brytyjskiej komedii The Palace of Truth autorstwa W.S. Gilberta, której premiera odbyła się 19 listopada 1870, prawie półtora tygodnia przed datą widniejącą na wstępie manuskryptu Graya, także opublikowanego w Londynie. W komedii jedna z postaci nosi imię Azema, więc autorzy doszli do wniosku, że Gray oglądał komedię i stworzył nazwę rodzajową na podstawie imion jej bohaterów[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cheirogaleus smithii J.E. Gray, 1842 (= Gliscebus rufus Lesson, 1840).
  • Murilemur: łac. mus, muris ‘mysz’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lemur murinus J.F. Miller, 1777.

Podział systematyczny

Opisany w 2006 roku Microcebus mittermeieri (mikrusek miedziany) jest obecnie (2023) uważany za młodszy synonim M. lehilahytsara[20][21][22]. Do rodzaju należą następujące gatunki[23][24][9][8]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[8] Podgatunki[11][9][24] Rozmieszczenie geograficzne[11][9][24] Podstawowe wymiary[11][24][b] Status
IUCN[25]
 Microcebus murinus (J.F. Miller, 1777) mikrusek myszaty gatunek monotypowy zachodnie i południowo-wschodnie wybrzeże (na południe od Parku Narodowego Ankarafantsika; na południowy wschód aż do lasów przybrzeżnych strefy ochrony przyrody Mandena); zakres wysokości: 0–800 m n.p.m. DC: 12–14 cm
DO: 13–14,5 cm
MC: około 60 g		  LC 
 Microcebus griseorufus Kollman, 1910 mikrusek szarobrązowy gatunek monotypowy wybrzeże od Lamboharany i rezerwatu specjalnego Beza-Mahafaly do rezerwatów Berenty i Petriky na południu; zakres wysokości: 0–250 m n.p.m. DC: 12–13 cm
DO: 14–15 cm
MC: 40–50 g		  LC 
Microcebus danfossi Olivieri, E. Zimmermann, Randrianambinina, Rasoloharijaona, R. Rakotondravony, Guschanski & Radespiel, 2007 mikrusek leśny gatunek monotypowy znany tylko z obszaru między rzeką Sofia a rzeką Maevarano; zakres wysokości: 0–780 m n.p.m. DC: 12,7–13,6 cm
DO: 16,5–17,3 cm
MC: około 63 g		  VU 
 Microcebus ravelobensis E. Zimmerman, Ehresmann, Zeitemann, Radespiel, Randrianambinina & Rakotoarison, 1997 mikrusek złotobrązowy gatunek monotypowy obszar Parku Narodowego Ankarafantsika oraz Port-Bergé, pomiędzy rzeką Mahajamba i rzeką Sofia; granice zasięgu niepewne; zakres wysokości: poniżej 500 m n.p.m. DC: 9–13 cm
DO: 14,7–17,4 cm
MC: około 54–57 g		  VU 
Microcebus macarthurii Radespiel, Olivieri, Rasolofoson, Rakotondratsimba, Rakotonirainy, Rasoloharijoana, Randrianambinina, J.H. Ratsimbazafy, Ratelolahay, Randriamboavonjy, Rasolofoharivelo, Craul, Rakotozafy & Randrianarison, 2008 mikrusek skryty gatunek monotypowy znany tylko z miejsca typowego (około 26 km na zachód od Maroantsetry) DC: 11–12 cm
DO: około 14,7 cm
MC: około 53 g		  EN 
Microcebus jonahi Schüßler, Salmona, Blanco, Poelstra, Andriambeloson, A. Miller, Randrianambinina, Rasolofoson, Mantilla-Contreras, Chikhi, E.E. Louis, Yoder & Radespiel, 2020 gatunek monotypowy znany tylko z obszaru w pobliżu Ambavaly DC: brak danych
DO: brak danych
MC: brak danych		  EN 
 Microcebus gerpi Radespiel, J.H. Ratsimbazafy, Rasoloharijaona, Raveloson, Andriaholinirina, R. Rakotondravony, Randrianarison, & Randrianambinina, 2012 mikrusek długoogonowy gatunek monotypowy znany tylko z miejsca typowego w lesie Sahafina; zakres wysokości: 30–230 m n.p.m. DC: około 8,4 cm
DO: około 14,8 cm
MC: około 68 g		  CR 
Microcebus tavaratra Rasoloarison, S.M. Goodman & Ganzhorn, 2000 mikrusek brązowogrzbiety gatunek monotypowy obszar Ankarany, Analamerany, Andavakoery i Andrafiameny; zakres wysokości: 20–250 m n.p.m. DC: 12–14 cm
DO: 15–16 cm
MC: około 54 g		  VU 
Microcebus tanosi Rasoloarison, Weisrock, Yoder, D. Rakotondravony & Kappeler, 2013 mikrusek większy gatunek monotypowy lasy Manantantely i Ivorana DC: 11,6–14 cm
DO: 11,5–15 cm
MC: 48–60 g		  EN 
Microcebus jollyae E.E. Louis, Coles, Andriantompohavana, Sommer, Engberg, Zaonarivelo, Mayor & Brenneman, 2006 mikrusek szarobrzuchy gatunek monotypowy Kianjavato (być może tuż na południe od rzeki Mananara do północnego brzegu rzeki Mananjary) i las Marohita DC: 13–14 cm
DO: 12–14,5 cm
MC: 49–89 g		  EN 
Microcebus simmonsi E.E. Louis, Coles, Andriantompohavana, Sommer, Engberg, Zaonarivelo, Mayor & Brenneman, 2006 mikrusek rudy gatunek monotypowy znany tylko z obszaru Betampona, Zahamena i Tampolo oraz z wyspy Nosy Boraha (u północno-wschodniego wybrzeża) DC: około 9,2 cm
DO: około 14,2 cm
MC: 42–65 g		  EN 
 Microcebus mamiratra Andriantompohavana, Zaonarivelo, Engberg, Randriamampionona, McGuire, Shore, Rakotonomenjanahary, Brenneman & E.E. Louis, 2006 mikrusek wyspowy gatunek monotypowy Nosy Be (głównie rezerwat przyrody Lokobe Strict) i przyległy ląd stały DC: około 12,7 cm
DO: około 14,3 cm
MC: około 58 g		  EN 
Microcebus margotmarshae E.E. Louis, Engberg, McGuire, McCormick, Randriamampionona, Ranaivoarisoa, C.A. Bailey, Mittermeier & Lei Runhua, 2008 mikrusek reliktowy gatunek monotypowy znany tylko z miejsca typowego (klasyfikowany las Antafondro) DC: 11–12 cm
DO: około 14 cm
MC: około 49 g		  EN 
Microcebus sambiranensis Rasoloarison, S.M. Goodman & Ganzhorn, 2000 mikrusek sambirański gatunek monotypowy znany tylko z rezerwatu specjalnego Manongarivo; prawdopodobnie na półwyspie Ampasindava i masywie Tsaratanana DC: 11–12 cm
DO: 13,5–14,5 cm
MC: około 45 g		  EN 
Microcebus arnholdi E.E. Louis, Engberg, McGuire, McCormick, Randriamampionona, Ranaivoarisoa, C.A. Bailey, Mittermeier & Lei Runhua, 2008 mikrusek samotny gatunek monotypowy znany tylko z Parku Narodowego Monagne d’Ambre i rezerwatu specjalnego Forêt d’Ambre DC: około 12,6 cm
DO: 10,6–13,6 cm
MC: około 45 g		  VU 
 Microcebus lehilahytsara Roos & Kappeler, 2005 mikrusek kasztanowaty gatunek monotypowy w i wokół rezerwatu specjalnego Anjanaharibe-Sud aż na północny zachód do Bealalany, obszar Andasibe, rezerwat specjalny Analamazaotra, obszaro chroniony Anjozorobe-Angavo oraz Park Narodowy Mantadia; granice zasięgu niejasne; zakres wysokości: poniżej 1760 m n.p.m. DC: 8–9 cm
DO: 10–12 cm
MC: 45–48 g		  NT 
 Microcebus berthae Rasoloarison, S.M. Goodman & Ganzhorn, 2000 mikrusek malutki gatunek monotypowy przybrzeżny obszar Manabe na południe do rzeki Tsiribihina; zakres wysokości: 0–150 m n.p.m. DC: 9–9,5 cm
DO: 13–14 cm
MC: okołóo 31 g		  CR 
 Microcebus myoxinus W.C.H. Peters, 1852 mikrusek karłowaty gatunek monotypowy lokalnie od północnego brzegu rzeki Tsiribihina na północ do Baie de Baly; zakres wysokości: 0–900 m n.p.m. DC: 12–13 cm
DO: 14–15 cm
MC: około 42 g		  VU 
 Microcebus rufus (Lesson, 1842) mikrusek rdzawy gatunek monotypowy granice zasięgu nieznane; być może od Parku Narodowego Ranomafana do Parku Narodowego Andringitra; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: około 12 cm
DO: 10,9–12,5 cm
MC: około 44 g		  VU 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

  1. ↑ Wariant pisowni Myscebus Lesson, 1840.
  2. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. 1 2 É. Geoffroy Saint-Hilaire: Cours de l’histoire naturelle des mammifères. Paris: Pichon et Didier, 1828, s. 24. (fr.).
  2. ↑ W. Swainson: On the Natural History and Classification of Quadrupeds. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green, & Longman, and John Taylor, 1835, s. 352, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).
  3. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 216.
  4. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 214.
  5. ↑ J.A. Wagner. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Säugthiere während der beiden Jahre 1839 und 1840. „Archiv für Naturgeschichte”. 7 (2), s. 19, 1841. (niem.).
  6. 1 2 Gray 1870 ↓, s. 132.
  7. ↑ Gray 1870 ↓, s. 132, 135.
  8. 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28–29. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 134–136. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Microcebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
  11. 1 2 3 4 Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis, Jr. & M.C. Richardson: Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 51–56. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  12. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 421.
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 621.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 296.
  15. ↑ E. Schwarz. A revision of the genera and species of Madagascar Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1931 (2), s. 399–428, 1931. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1931.tb01020.x. (ang.).
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 443.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
  18. ↑ A.R. Dunkel, J.S. Zijlstra & C.P. Groves. Giant rabbits, marmosets, and British comedies: etymology of lemur names, part 1. „Lemur News”. 16, s. 66–67, 2012. ISSN 1608-1439.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
  20. ↑ D. Schüßler, M.B. Blanco, J. Salmona, J. Poelstra, J.B. Andriambeloson, A. Miller, B. Randrianambinina, D.W. Rasolofoson, J. Mantilla-Contreras, L. Chikhi, E.E. Louis Jr., A.D. Yoder & U. Radespiel. Ecology and morphology of mouse lemurs (Microcebus spp.) in a hotspot of microendemism in northeastern Madagascar, with the description of a new species. „American Journal of Primatology”. 82 (9), s. e23180, 2020. DOI: 10.1002/ajp.23180. (ang.).
  21. ↑ J.W. Poelstra, J. Salmona, G.P. Tiley, D. Schüßler, M.B. Blanco, J.B. Andriambeloson, O. Bouchez, C.R. Campbell, P.D. Etter, P.A. Hohenlohe, K.E. Hunnicutt, A. Iribar, E.A. Johnson, P.M. Kappeler, P.A. Larsen, S. Manzi, J.M. Ralison, B. Randrianambinina, R.M. Rasoloarison, D.W. Rasolofoson, A.R. Stahlke, D.W. Weisrock, R.C. Williams, L. Chikhi, E.E. Louis, Jr., U. Radespiel & A.D. Yoder. Cryptic Patterns of Speciation in Cryptic Primates: Microendemic Mouse Lemurs and the Multispecies Coalescent. „Systematic Biology”. 70 (2), s. 203–218, 2021. DOI: 10.1093/sysbio/syaa053. (ang.).
  22. ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: Microcebus lehilahytsara Roos & Kappeler in Kappeler, Rasoloarison, Razafimanantsoa, L. Walter, & Roos, 2005. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-15]. (ang.).
  23. ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-15]. (ang.).
  24. 1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 86–88. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  25. ↑ Taxonomy: Microcebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.