Mondō

Mondō (język japoński); oryginalnie z języka chińskiego wenda (chiń. trad. 問答; pinyin wèndá; kor. mundap; wiet. vấn đáp; dosłownie „pytanie-odpowiedź”) – praktyka stosowana w buddyzmie zen / chan, w postaci dialogu, rozmowy, serii pytań i odpowiedzi. Dyskutowana kwestia (np. dotycząca praktyki religijnej) nie jest rozważana w sposób logiczny lub teoretyczny^[1]. Zamiast tego odpowiedź nauczyciela ma postać wyrażenia logicznie sprzecznego, naruszającego obyczaje, performatywnego lub wręcz bezsłownego gestu^[2]. Odpowiedź omija logikę i teorię, a ma spowodować reakcję płynącą intuicyjnego rozumienia ucznia^[3]. Celem nie jest pogłębienie teoretycznego rozumienia problemu przez ucznia, lecz spowodowanie jego obudzenia^[2].

Zazwyczaj to uczeń zadaje pytanie, ale praktyka ta może być także stosowane przez mistrzów do badania stopnia rozwoju duchowego praktykującego chan/zen. Za czasów dynastii Song w klasztorach byli wyznaczani specjalni mnisi, których rolą było zadawanie pytań nauczycielom w imieniu sanghi, co przekształcało praktykę wenda w rodzaj sformalizowanego rytuału^[2].

Zapisy nauczania mistrzów chan – yulu – często mają osobną sekcję poświęconą wenda; stanowią one istotną część spisów koanów (gong’anów), a nierzadko tekstów koanów używa się do praktykowania mondō/wenda^[2].

Z praktyki tej wywodzi się forma literacka, także zwana mondō lub mondōka. Jest to wiersz-dialog, w którym pierwsza strofa zawiera pytanie nauczyciela, a druga – odpowiedź ucznia, udzieloną w duchu zen. Każda strofa winna składać się maksymalnie z 19 sylab ułożonych w schemacie metrycznym 5-7-7 lub (rzadziej) 5-7-5^[4].