Monika Dymska
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 kwietnia 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 czerwca 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 | |
Monika Dymska (ur. 28 kwietnia 1918 w Rogoźnie, zm. 25 czerwca[a] 1943 w Plötzensee[1][2]) – polska żołnierka i nauczycielka.
Życiorys
Pochodzi z Rogoźna. Jej rodzicami byli Jan i Weronika z d. Skłodowska, miała troje rodzeństwa[3]. W 1928 roku rodzina przeprowadziła się do Torunia, gdzie zamieszkała przy ul. Szczytnej 14[3][2]. Podczas nauki w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Toruniu Dymska przynależała do Hufca Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1937 roku zdała maturę. Przed wojną odbyła tajny kurs dywersji pozafrontowej. Przed wojną pracowało dorywczo w Polskim Białym Krzyżu, gdzie uczyła na kursach analfabetów[3]. 22 czerwca 1939 roku otrzymała dyplom nauczycielski[4].
Po wybuchu II wojny światowej została zmobilizowana do pomocniczej służby wojskowej. Przez krótki czas przebywała w Hrubieszowie jako sanitariuszka, 10 października 1939 roku wróciła do Torunia[5]. Podczas wojny wraz z rodziną mieszkała przy ul. Pod Krzywą Wieżą 10[2]. Organizowała pomoc dla więźniów i jeńców z obozów pod Toruniem[3][6]. W grudniu 1939 roku została zaprzysiężona do Grunwaldu. Odpowiadała ona za obserwację ruchu jednostek wojskowych, następnie pracowała w Zakładach Amunicyjnych (popularnie zwanych Munawerke) przy ul. Okrężnej, gdzie zdobywała informacje o broni niemieckiej[5][6]. Po rozbiciu Grunwaldu w 1940 roku trafiła do wywiadu ofensywnego Związku Jaszczurczego, gdzie odpowiadała za korespondencję Arnolda Nierzwickiego ps. „Krzysztof”, przedstawiciela Ekspozytury Zachód Związku Jaszczurczego[5]. Do mieszkania Dymskich trafiały zaszyfrowane meldunki wywiadowcze z Polski i zagranicy. Wywiad współpracował z ZWZ-AK[2].
Została aresztowana 23 sierpnia 1942 roku przez gestapo podczas pracy w Zakładach Amunicyjnych. Została poddana wielotygodniowemu śledztwu[5]. 27 marca 1943 roku Najwyższy Sąd Wojenny Rzeszy skazał ją na karę śmierci za szpiegostwo i przygotowanie zdrady narodu niemieckiego[5][7]. Dymska została zgilotynowana w Plötzensee 25 czerwca tego samego roku[5].
Jej symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym przy ul. Grudziądzkiej w Toruniu[5]. 4 listopada 2005 roku na jej cześć odsłonięto tablicę na budynku przy ul. Pod Krzywą Wieżą 10[8]. 18 marca 2010 odznaczona pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[9][10].
Galeria
Tablica pamięci Moniki Dymskiej na kamienicy przy ul. Pod Krzywą Wieżą 10 w Toruniu
Grób Moniki Dymskiej. Cmentarz komunalny nr 1 w Toruniu (były garnizonowy)
Uwagi
- ↑ Na grobie podana jest data śmierci 24 czerwca.
Przypisy
- ↑ Zawacka 1996 ↓, s. 56–57.
- 1 2 3 4 Skerska 2019 ↓, s. 18.
- 1 2 3 4 Zawacka 1996 ↓, s. 56.
- ↑ Pieśniarska 1979 ↓, s. 119.
- 1 2 3 4 5 6 7 Zawacka 1996 ↓, s. 57.
- 1 2 Pieśniarska 1979 ↓, s. 124.
- ↑ Pieśniarska 1979 ↓, s. 140.
- ↑ Skerska 2019 ↓, s. 17.
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 40, poz. 561
- ↑ Ordery dla kobiet wywiadu ZWZ-AK [online], prezydent.pl, 26 marca 2010 [dostęp 2025-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-26].
Bibliografia
- Maria Pieśniarska, Monika Dymska (1918-1943). Życie i śmierć jednej z toruńskich bohaterek ruchu oporu, „Rocznik Toruński”, 14, Towarzystwo Miłośników Torunia, 1979.
- Elżbieta Skerska, Walka o niepodległość w cieniu toruńskich kamienic. Spacery śladami działań niepodległościowych na toruńskim Starym i Nowym Mieście w latach 1919–1945, Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, 2019.
- Elżbieta Zawacka, Dymska Monika, [w:] Elżbieta Zawacka (red.), Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939–1945, t. 2, Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, 1996.