Nambala Keshava Rao

Dostępne źródła nie przekazują jednoznacznych informacji odnośnie jego daty urodzenia. Część podaje bowiem, iż Nambala Keshava Rao urodził się w 1954^[1]. Inne wskazują na 1955, z dokładną już w tym drugim przypadku datą dzienną, 10 lipca^[2]. Pochodził z wioski Jiyannapet w dystrykcie Srikakulam w południowoindyjskim stanie Andhra Pradesh^[3]. Był jednym z pięciorga dzieci^[4]. Urodził się przy tym w relatywnie zamożnej rodzinie, powiązanej dodatkowo z aparatem administracyjnym państwa indyjskiego^[5].

Podstawy edukacji otrzymał w rodzinnej miejscowości. Do szkoły średniej uczęszczał w Talagam, rodzinnej wiosce swego dziadka. Podjął następnie naukę w Tekkali Junior College^[6]. Po jego ukończeniu studiował, kształcąc się w zakresie inżynierii w Regional Engineering College w Warangal^[7][8]. Współcześnie placówka ta znana jest jako National Institute of Technology^[9]. Do początku XXI wieku szkoły wyższe w tym mieście stanowiły istotne intelektualne zaplecze całego indyjskiego maoizmu^[10]. Keshava Rao przewodniczył samorządowi studenckiemu macierzystej uczelni. Wybory na to stanowisko wygrał startując z poparciem maoistowskiej Radical Students Union, powstałej w 1974 organizacji, której był jednym ze współzałożycieli^[11][12].

W młodości Nambala Keshava Rao wyczynowo uprawiał kabaddi^[13]. Był także reprezentantem rodzinnego stanu w siatkówce^[2]. Jego rodzinne okolice są obszarem, na którym zwłaszcza w latach 60. i 70. bardzo aktywne były ugrupowania zaliczane do skrajnej lewicy spektrum politycznego. Spotykały się one z gwałtowną, niekiedy bardzo brutalną reakcją i represjami ze strony władz. Szczególnie wyraźnie na ukształtowanie się światopoglądu Rao wpłynął zbrojny zryw rolników w Srikakulam z lat 1967–1970^[7][14][15].

W życie polityczne Rao zaangażował się w czasie studiów, wiążąc się z ruchem naksalickim. Mianem tym określa się zbiorczo szereg indyjskich partii komunistycznych, które za swą ideologię przyjęły dopasowaną do miejscowych warunków wersję maoizmu^[16][17]. Ugrupowania te odwołują się do dziedzictwa powstania chłopskiego w Naxalbari w Bengalu Zachodnim z 1967^[18][19]. W 1980 znalazł się wśród założycieli jednej z takich grup, mianowicie Komunistycznej Partii Indii (Marksistowsko-Leninowskiej) Wojny Ludowej (CPI-ML-PW)^[20]. Aresztowany tylko raz, właśnie w 1980, podczas starć między afiliowaną przy macierzystej partii organizacją studencką a organizacją studencką hinduskiej prawicy. Spędził w podziemiu przeszło 35 lat^[2].

Źródła nie przekazują zbyt wielu informacji na temat jego życia i aktywności po ukończeniu studiów^[2]. Na początku lat 80. wkroczył, jako pierwszy maoistowski dowódca polowy, do dystryktów East Godavari oraz Vishakhapatnam^[9][12]. Najprawdopodobniej przeszedł szkolenia z zakresu taktyki prowadzenia wojny partyzanckiej przygotowane przez bojowników związanych z Tygrysami Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (LTTE)^[21]. Po połączeniu CPI-ML-PW z Maoistowskim Komunistycznym Centrum Indii (MCCI) w 2004 członek Komunistycznej Partii Indii (Maoistowskiej) (CPI-M). Działał na kontrolowanych przez maoistów obszarach rodzinnego stanu, jak również w Orisie i Chhattisgarhu^[22][23]. Prawdopodobnie stał za zamordowaniem szeregu polityków indyjskich. Wymienia się wśród nich choćby przedstawicieli południa Indii, zatem macierzystego regionu Rao. Znalazło się wśród zlikwidowanych w ten sposób dwóch byłych posłów stanowych Andhry Pradesh, Kidari Sarveswara Rao i Siveri Soma, którzy stracili życie w 2018^[23][24][25]. Do osób wyeliminowanych z jego inicjatywy zalicza się też Vidya Charana Shuklę i Mahendrę Karmę (2013)^[9]. Stał ponadto za nieudanym zamachem na życie premiera stanowego Andhry Pradesh N. Chandrababu Naidu z 2003^[26].

Dowodził partyjnymi siłami zbrojnymi, powstałą w 2000 People’s Liberation Guerilla Army (PLGA)^[27][28]. Stał ponadto na czele Centralnej Komisji Wojskowej^[29][30]. Był także jej rzecznikiem prasowym^[31]. Ciało to sprawuje nadzór nad wszelkimi aspektami aktywności zbrojnej podejmowanej przez partię^[32]. Odnosił na tych stanowiskach znaczące sukcesy. Tak zwane strefy wyzwolone, a zatem tereny pod bezpośrednią kontrolą CPI (M), na których była ona w stanie utworzyć własną, niezależną od państwa administrację, osiągnęły szczyt swej ekspansji w 2009^[33]. W związku z tym właśnie premier Manmohan Singh określił naksalitów mianem największego zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego Indii^[34][35]. Szybki wzrost wpływów maoistów pod koniec pierwszej dekady XXI wieku, będący w dużej mierze jego zasługą, zapewnił mu znaczny prestiż wśród partyjnych towarzyszy. Ów właśnie prestiż utorował mu ostatecznie drogę do przejęcia władzy w organizacji. W 2018 zastąpił Muppalę Lakshmana Rao na stanowisku sekretarza generalnego CPI-M^[36]. Ruch ten był analizowany jako zmiana generacyjna i jednocześnie próba przejścia do bardziej agresywnej walki partyzanckiej^[3][37].

Nambala Keshava Rao na przestrzeni dekad zajmował rozmaite stanowiska w partyjnej hierarchii, zarówno jako członek Komunistycznej Partii Indii (Marksistowsko-Leninowskiej) Wojny Ludowej (CPI-ML-PW), jak i Komunistycznej Partii Indii (Maoistowskiej) (CPI-M)^[38]. W 1992 został włączony w skład Komitetu Centralnego pierwszej z wymienionych formacji^[22][39]. Od 2000 zasiadał również w Biurze Politycznym^[40][41]. Jako członek ścisłego partyjnego kierownictwa zasiadał też w Komitecie Stałym Biura Politycznego. Wchodził poza tym w skład zespołu redakcyjnego Awam-e-Jung, jednego z wydawanych przez partię czasopism^[2].

Nambala Keshava Rao cieszył się dużą popularnością wśród aktywu partyjnego^[22]. Państwo indyjskie w jego współczesnej formie uważał za pozostającą na usługach międzynarodowego kapitału farsę, która powinna być zwalczana zbrojnie^[42]. Za kluczowe w pokonaniu indyjskiej armii uznaje wykorzystanie jej politycznej słabości. W wywiadzie z 2012 nie wykluczał wybuchu rebelii żołnierskich w szeregach indyjskich sił zbrojnych, przywołując w tym kontekście ruchy rewolucyjne w dawnej Rosji, czy też w Chinach^[43]. Kontynuował partyjny zwrot w stronę najuboższych i najbardziej dyskryminowanych warstw społecznych, zwłaszcza ludności plemiennej^[44]. Nie zbudował wokół siebie kultu jednostki, co upodabnia jego styl przywództwa do tego przyjętego przez poprzednią generację naksalickich liderów^[45]. Zrezygnowanie przezeń z wykorzystania osobistej charyzmy jako narzędzia politycznego może zresztą wynikać właśnie ze znacznej fragmentaryzacji indyjskiego maoizmu, jak i z niewielkiej jedynie rozpoznawalności medialnej samego Nambali Keshavy Rao. Niektóre źródła twierdziły zresztą, iż w obiegu publicznym nie było ani jednego zdjęcia Rao, nawet takiego, które przedstawiało by tylko samą jego twarz^[39]. Inne z kolei podawały, iż znana była tylko jedna jego kiepskiej jakości fotografia, wykonana w dodatku w młodości partyzanta^[46]. Przez tych, którzy mieli okazję się z nim spotkać, opisywany był jako człowiek wyróżniający się znaczącym wzrostem oraz jasną karnacją^[47]. Poza ojczystym językiem telugu posługiwał się także hindi, angielskim oraz gondi^[48].

Rao był znany ze znacznych umiejętności taktycznych i doświadczenia w wykorzystaniu improwizowanych ładunków wybuchowych^[3][49]. Wprowadził do użytku ręczne wyrzutnie rakiet. Nie podniosły one wszakże zdolności bojowych podległych mu oddziałów, były bowiem zawodne i skonstruowane w sposób zapewniający jedynie ich najbardziej podstawowe funkcjonowanie^[50]. Nawiązał ponadto rozliczne kontakty z handlarzami bronią^[51]. Uznawany był za postać odznaczającą się znaczną brutalnością i bezwzględnością^[2]. Używał rozmaitych pseudonimów^[52]. W literaturze wymienia się między innymi takie jak Ganganna, Prakash, Vijay, Darapu Narasimha Reddy czy Narasimha^[9][53]. Ze wszystkich używanych przezeń przydomków najbardziej powszechny jest prawdopodobnie Basavaraj^[54][55]. Za informacje pomocne w schwytaniu Nambali Keshavy Rao wyznaczono nagrodę w wysokości miliona rupii^[3]. Figurował też na liście najbardziej poszukiwanych opublikowanej przez policję stanu Chhattisgarh w czerwcu 2020, tym razem z nagrodą w wysokości 10 milionów rupii^[56][23].

Kierowana przezeń partia od 2009 uznawana jest, na mocy Unlawful Activities (Prevention) Act z 1967, za organizację nielegalną^[57]. Zakaz działalności obejmuje również wszystkie organizacje powołane przez CPI (M), a także wszystkie struktury afiliowane przy partii. Nambala Keshava Rao znajdował się na liście najbardziej poszukiwanych przestępców indyjskiej National Investigation Agency (NIA)^[58]. Od 2014 ugrupowanie traci wpływy, stopniowo zmniejsza się też kontrolowane przezeń terytorium. Dzieje się tak zarówno na skutek presji ze strony rządu federalnego, jak i wewnętrznych podziałów w łonie indyjskiego maoizmu^[35].

Nambala Keshava Rao zginął 21 maja 2025 w gęstych lasach Abujmarh (dystrykt Narayanpur w stanie Chhattisgarh)^[59]. Są one jednym z mateczników maoistowskiej partyzantki. Zajmują znaczącą powierzchnię, większą od niektórych indyjskich jednostek administracyjnych, w tym od stanu Goa^[60].

Wraz z Rao w walkach z indyjskimi siłami bezpieczeństwa zginęło 26 partyzantów^[61][62][63]. Jego śmierć wpisywana jest we wzmożone wysiłki skrajnie prawicowego rządu federalnego kierowanego przez Narendrę Modiego na rzecz zmniejszenia wpływów, a docelowo ostatecznego wyeliminowania ruchu naksalickiego z politycznego krajobrazu kraju^[64][65].