Nepalotymal

Nepalotymal
Acanthoptila nipalensis[1]
(Hodgson, 1836)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

pekińczyki

Rodzaj

Acanthoptila
Blyth, 1855

Gatunek

nepalotymal

Synonimy
  • Timalia nipalensis Hodgson, 1836
  • Turdoides nipalensis (Hodgson, 1836)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Nepalotymal[3], tymal nepalski[4] (Acanthoptila nipalensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny pekińczyków (Leiotrichidae). Występuje endemicznie w Nepalu. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Brian Houghton Hodgson. Opis ukazał się w 1836 na łamach Asiatic researches; autor nie wspomniał, z jakiej dokładnie części Nepalu pochodził holotyp. Zaznaczył, że w upierzeniu brak dymorfizmu płciowego, musiał więc przebadać więcej niż jednego osobnika. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Timalia nipalensis[5]. W 1855 Edward Blyth zaproponował wydzielenie nepalotymala do osobnego rodzaju Acanthoptila[6] i taka też systematyka była uznawana np. przez A.O. Hume’a, T.C. Jerdona i R.B. Sharpe’a[7], a niektórzy autorzy uznają ją do tej pory[2][3]. Z drugiej strony niektórzy autorzy włączali go do rodzaju Turdoides i to ujęcie systematyczne stosowane jest nadal przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[8] czy Clements Checklist of Birds of the World[9]. Do rodzaju Turdoides włączył nepalotymala Jean Théodore Delacour w 1946, bez udzielenia szerszego komentarza. Nepalotymal wyróżnia się ostro zakończonymi stosinami piór na piersi i głosem[10]. Niektóre cechy – jak np. kształt nozdrzy, dzioba, wygląd pokryw podskrzydłowych i budowa nogi – są podobne do opisywanych u przedstawicieli Garrulax. Według Ripleya nepalotymal ma cechy pośrednie między ptakami z rodzaju Garrulax a Turdoides[11]. Gatunek monotypowy[8][10].

Morfologia

Długość ciała wynosi 22–26 cm, masa ciała 58–64 g[10]. Długość środkowego palca (z pazurem) około 24 mm[5]. Wymiary szczegółowe w milimetrach[11]:

Długość skrzydła D. ogona D. dzioba D. skoku
5♂ 79–86 106–117 21–23 30–32
7♀ 81–87 107–113 20–26 30–33

U dorosłych występują dwa typy upierzenia (patrz: polimorfizm) różniące się kolorystyką gardła i brody – mogą być one białawe lub ciemne[12] (według E.W. Oatesa upierzenie zmienia się zależnie od pory roku[7]). U dorosłego wierzch ciała szarobrązowy, pokrywy uszne białawe; można dostrzec krótką, białawą brew. Pióra na wierzchu głowy i czole wyróżniają się sztywnymi stosinami (u młodocianych nie jest to wyraźna cecha), dzięki którym nepalotymal otrzymał angielską nazwę Spiny Babbler (dosł. kolczasta tymalia[a]). Pierś kremowopłowa, pokryta paskami. Ogon stopniowany. Boki i pokrywy podogonowe oliwkowe[12]. Kolor tęczówki różnie podawany: jako niebieski[5] lub szarobrązowy[7].

Zasięg występowania

Endemit Nepalu[10][13]. Zależnie od pory roku wędruje na określone wysokości: od 900 do 1900 m n.p.m. zimą i od 1400 do 2100 m n.p.m. latem[12].

Ekologia i zachowanie

Tymale nepalskie bywały stwierdzane na wysokości od 800 do 2200 m n.p.m.[12] Zasiedlają gęste zadrzewienia wtórne[10]. Żywią się głównie owadami. W jednym z badań na 2295 fragmentów pokarmu (zjedzonych przez 316 osobników) 86% stanowiły bezkręgowce, pozostałe 14% owoce i nasiona[10]. Z bezkręgowców zjadają m.in. owady, ślimaki i dżdżownicowate[12]. Żerują na ziemi[7]. Nepalotymal potrafi naśladować głosy innych ptaków. Podczas snu umieszcza głowę między nasadami skrzydeł i stroszy się na kształt kuli; możliwe, że ma to odstraszać drapieżniki. Płochliwy. Może przebywać pojedynczo lub w niewielkich grupach[12] 3–10 osobników, również z sierpodziobami rudolicymi (Erythrogenys erythrogenys)[11].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od kwietnia do czerwca. Gniazdo umieszczone jest w krzewie lub kępie traw[10]. Gniazdo ma kształt kubeczka, zbudowane jest z trawy, liści i włókien roślinnych[12]. Jedno zmierzone gniazdo miało średnicę około 12,5 cm i wysokość blisko 5 cm[7]. W zniesieniu 3 lub 4 jaja o skorupce barwy jasnoniebieskiej[10]; ich wymiary to około 28 na 16,5 mm[5].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje nepalotymala za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2025). BirdLife International ocenia trend populacji jako prawdopodobnie stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń i dowodów na spadki liczebności[13]. Był opisany jako dość pospolity już w 1889[7]; obecnie (2007) lokalnie pospolity w swoim poszatkowanym zasięgu. Występuje na Endemic Bird Area 129 Central Himalayas[10].

Uwagi

  1. ↑ Babbler dosłownie oznacza gadułę, jednak słowo to odnosi się do rodziny tymaliowatych lub mniej licznej gatunkowo rodziny stadniaków.

Przypisy

  1. ↑ Acanthoptila nipalensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 Acanthoptila nipalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. 1 2 P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Leiotrichidae Swainson, 1831 - pekińczyki - Babblers, laughing-thrushes and allies (wersja: 2024-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-03-03].
  4. ↑ Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 294, 1999. ISSN 0550-0842.
  5. 1 2 3 4 B. H. Hodgson. Ornithology of Nepal. „Asiatic researches”. 9, s. 182, 1836.
  6. ↑ Report of Curator, Zoological Department, for July, 1855. „The journal of the Asiatic Society of Bengal”. 24 (5), s. 478, 1855.
  7. 1 2 3 4 5 6 Eugene W. Oates: The fauna of British India. T. 1. 1889, s. 386–387.
  8. 1 2 F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Laughingthrushes and allies. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
  9. ↑ Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2024 [online], 2024 [dostęp 2025-03-03] (ang.).
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N. Collar, C. Robson: Family Timaliidae (Babblers). W: J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 12: Picathartes to Tits and Chickadees. Barcelona: Lynx Edicions, 2007, s. 214. ISBN 84-96553-42-6. (ang.).
  11. 1 2 3 Austin L. Rand & Robert L. Fleming: Birds from Nepal. 1957, s. 126–127.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 179–180. ISBN 0-9524390-9-3.
  13. 1 2 Species factsheet: Spiny Babbler Acanthoptila nipalensis [online], BirdLife International, 2018 [dostęp 2025-03-03] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.