Ognistoskroniec północny

Ognistoskroniec północny
	Oxyrhopus petolarius
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Nadrodzina	Colubroidea
Rodzina	połozowate
Podrodzina	ślimaczarze
Rodzaj	Oxyrhopus
Gatunek	ognistoskroniec północny
Synonimy
	Coluber Petola Linnaeus, 1758; Coluber petolarius Linnaeus, 1758; Coluber digitalis Reuss, 1834; Lycodon petolarius — de Filippi, 1840; Clelia baileyi Smith, 1942; Oxyrhopus petalarius — Boulenger, 1886; Oxyrhopus Petola — Lönnberg, 1896; Clelia petola — Stuart, 1937; Clelia petolaria — Taylor, 1951; Oxyrhopus baileyi — Álvarez del Toro, 1982;
Podgatunki
	O. p. digitalis (Reuss, 1834); O. p. petolarius (Linnaeus, 1758); O. p. sebae (Duméril, Bibron & Duméril, 1854);
	O. p. digitalis (Reuss, 1834); O. p. petolarius (Linnaeus, 1758); O. p. sebae (Duméril, Bibron & Duméril, 1854);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Ognistoskroniec północny^[5] (Oxyrhopus petolarius) – gatunek węża z rodziny połozowatych (Colubridae), jest największym przedstawicielem rodzaju Oxyrhopus. Występuje w obu Amerykach od południowego Meksyku poprzez Amerykę Środkową do środkowej Ameryki Południowej. Prowadzi zmierzchowy i nocny, głównie naziemny tryb życia.

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu swej monumentalnej pracy Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Autor nadał wężowi nazwę Coluber Petola. Jako miejsce typowe podał błędnie Afrykę^[2]. Syntypy: ZMUU^[a] 8 (C. Gyllenborg, 1744), ZMUU 45 (MP, 1745), ZMUU 151 (JA, 1749), NHR^[b] Lin-73, okaz o długości 845 mm, NHR Lin-74 okaz o długości 490 mm i NHR Lin-75 okazy o długościach 740 mm, 450 mm i 410 mm^[6]. Wyróżnia się trzy podgatunki^[1]^[3]:

O. p. digitalis (Reuss, 1834)
O. p. petolarius (Linnaeus, 1758)
O. p. sebae (Duméril, Bibron & Duméril, 1854)

Etymologia

Oxyrhopus: gr. οξυρροπος oxurrhopos „szybko pełzający”^[7]^[8].
petolarius – łac. petolarius „złośliwy, szkodliwy”^[3].

Morfologia

Jest to średniej wielkości wąż o głowie niewiele szerszej od szyi, czarnym pysku. Młode osobniki mają tułów i ogon w czarne i jasne (białe, jasnożółte lub pomarańczowe) pasy. W miarę dojrzewania pasy stają się zazwyczaj czerwone. Samice mogą się stawać prawie całkowicie czarne z wiekiem. Pasy grzbietowe nie tworzą pierścieni, kończą się na tarczkach brzusznych i podogonowych. Brzuch i ogon od spodu jest jasny bez jakichkolwiek przebarwień. Całkiem czarne osobniki mogą być mylone z Clelia equatoriana lub Clelia clelia^[9]^[10].

Wymiary^[9]^[10]^[11]:


	Samiec	Samica
Długość całkowita (mm)	1130	1327
Łuski grzbietowe (rzędy)	19–19–17	19–19–17
Tarczki brzuszne	193–218	191–222
Tarczki podogonowe	91–126	77–110

Występowanie

Oxyrhopus petolarius jest szeroko rozpowszechniony w Ameryce Środkowej i Południowej. Występuje w Meksyku, Gwatemali, Salwadorze, Trynidadzie i Tobago, Hondurasie, Belize, Nikaragui, Kostaryce, Panamie, Gujanie Francuskiej, Gujanie, Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Brazylii, Boliwii, Peru i północnej Argentynie. W Ekwadorze występuje w prowincjach Morona Santiago, Orellana, Pastaza, Los Ríos, Esmeraldas, Pichincha, Santo Domingo de los Tsáchilas, Azuay, Carchi, Cotopaxi, El Oro, Guayas, Loja, Manabí, Santa Elena, Tungurahua, Napo, Zamora Chinchipe i Sucumbíos^[11].

Ekologia i zachowanie

Oxyrhopus petolarius zamieszkuje bardzo zróżnicowane ekosystemy od sawann poprzez suche lasy do lasów deszczowych, zarówno obszary pierwotne, jak i wtórne takie jak pastwiska, plantacje i obszary zamieszkiwane przez człowieka. Prowadzi głównie nocny lub zmierzchowy, naziemny lub półnadrzewny tryb życia. Spotykany jest na wysokościach od poziomu morza do ponad 2000 m n.p.m. Żeruje na gruncie lub na roślinności do około 3,5 m nad ziemią. Dieta tego gatunku obejmuje małe ssaki np. nietoperze i gryzonie, ptaki i ich jaja, jaszczurki m.in. Anolis scypheus, Cercosaura manicata, Hemidactylus mabouia i Kentropyx pelviceps oraz żaby. Jest wężem lekko jadowitym, jego jad jest niebezpieczny dla małych zwierząt, ale nie dla ludzi. Jest gatunkiem jajorodnym, samica składa od 2 do 15 jaj pod kamieniami. Inkubacja trwa około 3 miesięcy^[9]^[11].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN Oxyrhopus petolarius jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest określona, ale gatunek ten jest opisywany od niepospolitego w Ameryce Środkowej do pospolitego na obszarach leśnych w Brazylii. Trend liczebności populacji nie jest określony^[4].

Uwagi

↑ ZMUU – wcześniej UUZM, Uppsala Universitet, Evolutionsmuseet, Upsala^[12].
↑ NHR – Naturhistoriska riksmuseet [Swedish Museum of Natural History], Departments of Zoology and Paleontology, Sztokholm^[12].

Przypisy

1 2 3 Oxyrhopus petolarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-05-11] (ang.).
1 2 C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 225. (łac.).
1 2 3 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus petolarius (LINNAEUS, 1758), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-05-11] (ang.).
1 2 Oxyrhopus petolarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-05-10] (ang.).
↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 406. ISBN 83-01-14344-4.
↑ Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 518. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).
↑ Douglas Harper: Online Etymology Dictionary. [dostęp 2025-04-17]. (ang.).
1 2 3 A. Quezada & A. Arteaga, Forest Flame-Snake (Oxybelis petolarius), [w:] Reptiles of Ecuador: Life in the middle of the world. (red. Arteaga A, Bustamante L, Vieira J), 2024, DOI: 10.47051/QLCU2114 [dostęp 2025-05-11] (ang.).
1 2 J.D.J.D. Lynch J.D.J.D., Snakes of the genus Oxyrhopus (Colubridae: Squamata) in Colombia: Taxonomy and geographic variation, „Papéis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 319–337, DOI: 10.1590/s0031-10492009002500001 (ang.).
1 2 3 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus petolarius, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).
Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[uwaga_1-6] ZMUU – wcześniej UUZM, Uppsala Universitet, Evolutionsmuseet, Upsala^[12].

[uwaga_3-7] NHR – Naturhistoriska riksmuseet [Swedish Museum of Natural History], Departments of Zoology and Paleontology, Sztokholm^[12].

[itis-1] 1 2 3 Oxyrhopus petolarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-05-11] (ang.).

[Linnaeus-2] 1 2 C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 225. (łac.).

[rd-3] 1 2 3 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus petolarius (LINNAEUS, 1758), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-05-11] (ang.).

[iucn-4] 1 2 Oxyrhopus petolarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-05-10] (ang.).

[pwn-5] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 406. ISBN 83-01-14344-4.

[Wallach2014-8] Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 518. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).

[Wagler-9] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).

[entymonline-10] Douglas Harper: Online Etymology Dictionary. [dostęp 2025-04-17]. (ang.).

[R_Ecuador-11] 1 2 3 A. Quezada & A. Arteaga, Forest Flame-Snake (Oxybelis petolarius), [w:] Reptiles of Ecuador: Life in the middle of the world. (red. Arteaga A, Bustamante L, Vieira J), 2024, DOI: 10.47051/QLCU2114 [dostęp 2025-05-11] (ang.).

[Lynch2009-12] 1 2 J.D.J.D. Lynch J.D.J.D., Snakes of the genus Oxyrhopus (Colubridae: Squamata) in Colombia: Taxonomy and geographic variation, „Papéis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 319–337, DOI: 10.1590/s0031-10492009002500001 (ang.).

[Reptiles_Ecuador-13] 1 2 3 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus petolarius, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).

[KodyMuzeum-14] Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]