Olejek spikowy
Olejek spikowy (łac. Oleum Spicae) – olejek eteryczny pozyskiwany z lawendy spiki (lawenda szerokolistna, Lavandula latifolia Medik.)[1]. Jest produkowany głównie w południowo-wschodnich prowincjach Hiszpanii. Olejek pozyskuje się metodą destylacji z parą wodną[2]. Ma zapach kamforowy, przypominający zapach olejku lawendowego (z lawendy wąskolistnej Lavandula angustifolia)[3] i rozmarynowego (z rozmarynu lekarskiego Rosmarinus officinalis L.)[4]. Jest stosowany np. do perfumowania tańszych gatunków mydeł[2].
Lawenda spika
Lawenda spika rośnie dziko w dużych ilościach na terenach południowo-wschodniej Hiszpanii (w pobliżu wybrzeża Morza Śródziemnego) i, na mniejszych obszarach, w południowej Francji (Alpy Nadmorskie). Jest rzadko spotykana we Włoszech i w Dalmacji. W Polsce istnieją tereny, na których lawenda spika mogłaby być uprawiana, jednak uważa się, że nie byłoby to opłacalne (cena olejku spikowego jest zbyt niska)[1][2].
Pozyskiwanie olejku
Kwiaty są ścinane wraz z łodygami i poddawane destylacji z parą wodną w kotłach destylacyjnych[2]:
- bezpośrednio ogrzewanych ogniem, w których rośliny są zalewane wodą (wydajność ok. 0,9%),
- w których surowiec jest układany na rusztach, a para jest dostarczana z odrębnego źródła (wydajność nieco ponad 1%).
Wydajność i właściwości olejku są zależne od położenia terenu oraz pory roku i pogody w czasie uprawy i zbiorów. Najlepszą jakość ma surowiec z wyżej położonych, środkowych części Prowincji Cuenca, Guadalajara i Soria[2].
Skład chemiczny olejku
W olejku spikowym zidentyfikowano ponad 40 różnych związków chemicznych. Składnikami ilościowo dominującymi są alkohole, np. linalol, cineol, borneol. Zawartość octanu linalilu i innych estrów, decydująca o jakości olejków z lawendy wąskolistnej, jest bardzo mała, natomiast znaczna jest zawartość kamfory, która niemal nie występuje w olejku lawendowym. Stężenia poszczególnych składników olejku są zależne od miejsca i pory zbiorów (np. wysokości nad poziomem morza i pogody) oraz od sposobu przygotowania surowca do destylacji i warunków destylacji[5][6][2].
| Związek chemiczny | olejek spikowy 1 (Francja)[6] | olejek spikowy 2 (Iran)[5] | francuski olejek lawendowy[6] | |||
| minimum | maksimum | kwiaty świeże | kwiaty suszone | minimum | maksimum | |
| L-linalol | 25 | 50 | 31,9 | 30,6 | 25 | 38 |
| 1,8-cineol | 1,8 | 20 – 35 | 18,8 | 20,9 | * | 1 |
| borneol | * | * | 10,1 | 8,9 | * | * |
| kamfora | 8 | 20 | * | * | ślady | 0,5 |
| octan linalilu | ślady | 1 | * | * | 25 | 45 |
| α-terpineol | 0,5 | 3 | * | * | * | * |
Właściwości olejku
Olejek jest żółtawą[2][7] (według innych źródeł bezbarwną do zielonożółtej[6]) cieczą o temperaturze wrzenia 183 °C (760 mm Hg)[7] i temperaturze zapłonu 60,56 °C[7] (według innych źródeł: 58 ± 2 °C[8] lub 57 °C[6]). Jego zapach jest określany jako kamforowy, przypominający zapach olejku lawendowego i rozmarynowego[2]. Używane są też określenia: zapach świeży, kwiatowy, kamfory z nutą olejku eukaliptusowego i linalolu[7] albo agrestowy, lekko cineolowy, mniej lub bardziej kamforowy[6]. W kontakcie ze skórą działa drażniąco i może powodować uczulenia (istnieją podejrzenia działania rakotwórczego)[7]. Toksyczności skórnej i inhalacyjnej dla człowieka nie określono; LD50 dla szczurów wynosi 3,8 g/kg (toksyczność słaba/średnia)[7].
Poniżej zamieszczona tabela zawiera informacje o innych właściwościach fizykochemicznych olejków hiszpańskich i francuskich, określanych w różnych laboratoriach[2].
| Właściwość | Olejki hiszpańskie najlepszej jakości (A) | Olejki hiszpańskie niższej jakości (A) | Olejki hiszpańskie różne, analizowane w f. Fritzsche Brothers (A) | Olejki francuskie (B) |
| gęstość wzgl. wody d15/15 | 0,900 – 0,905 | 0,910 – 0,920 | 0,899 – 0,911 | 0,905 – 0,9176 |
| skręcalność αD | nieczynne lub lewoskrętne do −7°30' | nieczynne lub prawoskrętne do +8° | −7°25' do +1°9'; zwykle od −3° do ok. 0° | od −2° do +6°44' (rzadko lewoskrętny, pierwsze 10% destylatu: do +10°40') |
| współczynnik załamania światła nD | * | * | 1,4624 – 1,4679 | 1,464 – 1,468 |
| zawartość alkoholi w przeliczeniu na linalol | 35 – 40% | około 30%, niekiedy do 25%) | 34,0 – 38,5% | 30,4 – 36,9% |
| zawartość estrów w przeliczeniu na octan linalilu | * | * | 1,8 – 3,3% | * |
| rozpuszczalność w alkoholu etylowym | zwykle 1 obj. / 3 obj. alkoholu 65° | 1 obj. / 2 obj. alkoholu 70° | 1 obj. / 3 – 4,5 obj. 65° | 1 obj. / 1,7 – 3 obj. 70° lub więcej |
Zastosowania
Olejek spikowy jest stosowany jako składnik kompozycji zapachowych do produkcji odświeżaczy powietrza wnętrz, dezodorantów, mydeł i środków do prania[7]. Uważa się, że działanie terapeutyczne tego olejku jest podobne do działania olejku lawendowego oraz olejku z hybrydy Lavandula angustifolia i Lavandula latifolia (olejek lawandynowy); olejki te działają np. uspokajająco, przeciwbólowo, odkażająco i przeciwstresowo, a zastosowane na skórę np. przeciwzapalnie, antyseptycznie i dezodorująco[9].
Przypisy
- 1 2 3 Lavandula latifolia – Medik.. [w:] Plants For A Future [on-line]. www.pfaf.org. [dostęp 2011-08-23]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Romuald Klimek: Olejki eteryczne. Warszawa: Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, 1957, s. 436–437.
- ↑ Romuald Klimek: op.cit.. s. 359–365.
- ↑ Romuald Klimek: op.cit.. s. 419–421.
- 1 2 3 M.M. Barazandeh (Tehran, Iran): Essential Oil Composition of Lavandula Latifolia Medik from Iran. [w:] Journal Of Essential Oil Research March-April 2002; 14(2):103-104 [on-line]. [dostęp 2011-08-24].
- 1 2 3 4 5 6 7 Analyses of lavender oils. [w:] AGORA Aromatherapy Global Online Research Archive [on-line]. www.nature-helps.com. [dostęp 2011-08-24]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 spike lavender oil france; lavandula latifolia v.l. herb oil; CAS Number: 8016-78-2; FEMA Number: 3033. [w:] Category: flavor and fragrance agents [on-line]. www.thegoodscentscompany.com. [dostęp 2011-08-23]. (ang.).
- ↑ Spike lavender EO. [w:] Technical datasheet [on-line]. www.moellhausen.com. [dostęp 2011-08-24]. (ang.).
- ↑ Henryk Różański: Kwiat lawendy – Flos Lavandulae. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. rozanski.li/. [dostęp 2011-08-24]. (pol.).
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.