Oman szorstki
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
oman szorstki | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pentanema hirtum (L.) D.Gut.Larr., Santos-Vicente, Anderb., E.Rico & M.M.Mart.Ort. Taxon 67: 159 (2018)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Oman szorstki (Pentanema hirtum) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Tradycyjnie włączany do rodzaju oman Inula, jednak w 2018 zawężono ujęcie tego rodzaju i gatunek trafił do rodzaju Pentanema[4][3]. Występuje w Europie od Francji na wschód (bez południowych, zachodnich i północnych krańców kontynentu) oraz w zachodniej Azji po Kazachstan i zachodnią Syberię[3]. W Polsce występuje głównie na południu, nad dolną Odrą i dolną Wisłą i jest dość rzadki[5].
Morfologia
.jpg)
- Łodyga
- Wyrasta zwykle pojedynczo[6] z silnego pędu podziemnego, wzniesiona, o wysokości 15–50 cm. Cała jest pokryta odstającymi, szorstkimi[7], żółtymi włoskami. Często jest czerwono nabiegła[6].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe, gęste. Liście siedzące, przy czym dolne zwężone u nasady, a środkowe i górne obejmujące łodygę nasadą[7][6]. Są jajowate lub podługowate, stępione, skórzaste, połyskujące[6]. Osiągają 4–8 cm długości i 1–2 cm szerokości[7]. Nerwacja siatkowata (wyraźna od spodu[7]), blaszka liściowa ząbkowana. Obydwie strony liścia są szorstko owłosione[6].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, które wyrastają pojedynczo na szczycie łodygi, czasem jest ich od 2 do 4. Średnica koszyczka wynosi od 2 do 5 cm[7]. Listki okrywy są lancetowate lub równowąskie, zewnętrzne mają szerokość 1,5–2 mm, tylko u nasady są nagie, poza tym szorstkie i orzęsione[6]. Wszystkie kwiaty są złocistożółte, brzeżne są języczkowe z języczkami o szerokości ok. 1 mm, dwa razy dłuższe od znajdujących się wewnątrz koszyczka kwiatów rurkowatych[7].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit[5]. Kwitnie od maja do lipca. Rośnie w suchych murawach, na słonecznych wzgórzach i zaroślach[5][7], też na skrajach lasów. Preferuje gleby zasobne w węglan wapnia[7]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Geranion sanguinei[8]. Liczba chromosomów 2n = 16[5].
Tworzy mieszańce z omanem wierzbolistnym (Inula salicina) i o. wąskolistnym (Inula ensifolia)[6][5].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii EN (zagrożony)[9].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-10] (ang.).
- 1 2 3 4 Pentanema hirtum (L.) D.Gut.Larr., Santos-Vicente, Anderb., E.Rico & M.M.Mart.Ort., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-13].
- ↑ David Gutiérrez-Larruscain, María Santos-Vicente, Arne A. Anderberg, Enrique Rico, María Montserrat Martínez-Ortega. Phylogeny of the Inula group (Asteraceae: Inuleae): Evidence from nuclear and plastid genomes and a recircumscription of Pentanema. „Taxon”. 67, 1, s. 149-164, 2018. DOI: 10.12705/671.9.
- 1 2 3 4 5 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 469. ISBN 83-01-14342-8.
- 1 2 3 4 5 6 7 Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Pawłowski Bogumił, Rośliny polskie, Warszawa: PWN, 1986, s. 673, ISBN 83-01-05287-2.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kazimierz Zarzycki, Inula L., Oman, [w:] Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 184-185.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 138. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.