To nie ja!

Muzyka do piosenki została skomponowana przez Stanisława Syrewicza w 1984 z myślą o nagraniu go przez amerykański zespół Chicago. Autorem pierwotnych słów do utworu, noszącego wtedy tytuł „No One Said It Was Easy”, był Don Black^[4]. W tym czasie zarejestrowana została jedynie wersja demonstracyjna numeru^[5]. Za namową Alicji Borkowskiej, piosenkarki i ówczesnej partnerki życiowej przedsiębiorcy Wiktora Kubiaka, nagranie utworu zaoferowano Edycie Górniak, która została zaproszona do reprezentowania Polski na Eurowizji 1994^[6]. Początkowo Górniak nie spodobał się utwór, jednak po namowach Kubiaka zaakceptowała kompozycję^[7].

Pierwszą propozycję tekstu napisał prawnik Mariusz Ejsmont^[6], jednak nie zyskała ona uznania Wiktora Kubiaka^[8]. Na początku stycznia 1994 Edyta Górniak skontaktowała się z autorem tekstów piosenek Jackiem Cyganem, aby ten napisał polski tekst do melodii^[8]. Jak zaznaczyła, słowa piosenki miały być zrozumiałe dla ludzi nieznających języka polskiego, jednak nie dodała, że utwór będzie reprezentować Polskę w Konkursie Piosenki Eurowizji^[9][10]. Tekst do piosenki kilkukrotnie modyfikowano, a ostateczna wersja powstała po trzech tygodniach pracy^[8]. Równocześnie powstała druga propozycja konkursowa dla Górniak, „Śpijcie, dzieci nocy” do muzyki Piotra Rubika^[11]. Po konsultacji z TVP zdecydowano, że Górniak pojedzie na konkurs z utworem „To nie ja!”.

Nagrania piosenki zrealizowano w marcu w studiu RG Jones Studios w Londynie^[1]. Producentem został Graham Sacher, który stworzył także anglojęzyczny tekst do piosenki^[1]. Aranżację partii smyczkowej w numerze wykonał Mike Mowes, a za realizację nagrań i miksowanie odpowiadał Gerry Kitchenham^[12].

Po finale Konkursu Piosenki Eurowizji kompozytor piosenki został oskarżony przez izraelskiego piosenkarza Joniego Nameriego o popełnienie plagiatu jego piosenki „Zakochany mężczyzna” z 1987, jednak ostatecznie zarzuty oddalono^[5][13].

W 2000 ukazał się remiks utworu „To nie ja” na singlu promującym słuchowisko radiowe RMF FM Exclusive, wydanym nakładem wytwórni płytowej Pomaton EMI^[14].

Początkowo „To nie ja!” został nagrany na 200 kasetach reklamowych niskiej jakości, przez co niemożliwa była jego emisja w rozgłośniach radiowych^[5]. Utwór ukazał się w formie singla w kwietniu 1994 jako pierwszy utwór promujący debiutancki album studyjny Górniak zatytułowany Dotyk z 1995^[15]. Niedługo po premierze dotarł do pierwszego miejsca m.in. na Liście Przebojów Programu Trzeciego^[16] czy w notowaniu Top 15 Wietrznego Radia w Chicago^[17].

Podczas prób do występu w 39. Konkursu Piosenki Eurowizji utwór zdobywał pozytywne opinie ludzi zebranych w Point Theatre w Dublinie, głównie dzięki emocjonalnemu wykonaniu Górniak^[18]. Po finałowym występie Górniak była jedynym uczestnikiem widowiska, który po występie został powitany za kulisami owacjami na stojąco przez pozostałych wykonawców^[5].

W 2012 utwór zajął szóste miejsce w organizowanym przez internetowe radio ESC Radio plebiscycie Eurovision Top 250 na największy przebój w historii Konkursu Piosenki Eurowizji^[19][20]. W 2013 piosenka spadła na 14. miejsce głosowania^[21], a w 2014 – na 30.^[22][23].

W 2015 piosenka została uznana największym hitem lat 90. w głosowaniu widzów stacji Kino Polska Muzyka^[24].

Słowa piosenki nawiązują do treści Biblii. Jak tłumaczył Jacek Cygan w swojej książce Życie jest piosenką, piosenka jest „alegorią losów kobiety, a Edyta (...) nie chce ponosić winy za grzech biblijnej Ewy, za całe zło, które jest na świecie”^[18].

Oficjalny teledysk do piosenki został opublikowany w kwietniu 1994, jego reżyserem został Bolesław Pawica. Klip został utrzymany w czarno-białej kolorystyce^[12]. Piosenkarka zrealizowała również teledysk do anglojęzycznej wersji utworu, który został nagrany w innej konwencji, a Górniak wystąpiła w nim w żółtej kreacji^[25].

Utwór został zgłoszony do stawki finałowej 39. Konkursu Piosenki Eurowizji przez Edytę Górniak, która cztery miesiące wcześniej odeszła z Teatru Buffo, gdzie grała m.in. w musicalu Metro. Piosenkarka przyjęła wówczas propozycję nadawcy Telewizji Polskiej (TVP) dotyczącą reprezentowania Polski jako pierwsza polska piosenkarka w historii udziału nadawcy w widowisku^[26]. Początkowo decyzji sprzeciwiał się ówczesny menedżer artystki, Wiktor Kubiak, jednak Górniak zdecydowała się przyjąć zaproszenie od stacji^[27]. Po przylocie do Dublina, gdzie odbywał się konkurs, Górniak przeziębiła się i zachorowała na zapalenie krtani i tchawicy^[28][29], przez co miała problemy ze śpiewaniem podczas prób do występu, które rozpoczęły się 24 kwietnia^[5]. W trakcie próby generalnej, transmitowanej do wszystkich krajów oraz lokalnych komisji jurorskich oceniających wszystkie propozycje konkursowe, piosenkarka zdecydowała się zaśpiewać fragment utworu w języku angielskim, ponieważ łatwiej było jej wówczas zaśpiewać z bólem gardła^[5][30][31]. Wykonanie wywołało kontrowersje i zostało uznane za naruszenie regulaminu widowiska nakazującego śpiewanie wszystkim uczestnikom swoich propozycji w języku ojczystym. Sprzeciw wobec uczestnictwu Górniak wyraziły delegacje m.in. z Hiszpanii, Szwecji i Grecji, samej reprezentantce groziła natomiast dyskwalifikacja. Do organizatorów konkursu, Europejskiej Unii Nadawców, nie napłynął jednak oficjalny protest, dzięki czemu Górniak została dopuszczona do udziału^[5][32]. Ostatecznie zdobyła ona łącznie 166 punktów, w tym maksymalne noty 12 punktów od komisji jurorskich z Wielkiej Brytanii, Austrii, Estonii, Litwy i Francji, dzięki czemu zakończyła udział na drugim miejscu^[33]. Podczas występu miała na sobie sukienkę wartą 30 milionów starych złotych zakupioną w Hongkongu^[34][35]. Na scenie towarzyszył jej żeński chórek, w którego skład weszła Alicja Borkowska oraz dwie irlandzkie piosenkarki^[36].

Dwa miesiące po udziale w Konkursie Piosenki Eurowizji Górniak zaśpiewała utwór podczas 31. Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu^[32], a w 1995 – podczas gościnnego występu na 32. Festiwalu Sopockim^[37].

W czerwcu 2006 zaśpiewała piosenkę na Festiwalu Zaczarowanej Piosenki im. Marka Grechuty, towarzysząc jednej z uczestniczek, Paulinie Gil^[38][39]. We wrześniu zaprezentowała nową wersję utworu podczas organizowanej w Warszawie gali powitalnej finalistek Miss World 2006^[40][41][42].

W 2007 zaśpiewała piosenkę podczas koncertu jubileuszowego Jacka Cygana Cyganeria zorganizowanego w ramach festiwalu TOPtrendy 2007 w Sopocie^[43][44]. W lutym 2010 wystąpiła z nią podczas gościnnego występu w finale Krajowych Eliminacji do 55. Konkursu Piosenki Eurowizji^[45][46], w maju – na jej koncercie zagranym w ramach festiwalu TOPtrendy z okazji 20-lecia działalności artystycznej^[47], a we wrześniu – na koncercie Sabat Czarownic^[48].

1 stycznia 2014 zaśpiewała „To nie ja!” podczas koncertu sylwestrowego organizowanego przez Telewizję Polską we Wrocławiu^[49]. W lutym wystąpiła z nią na gali Viva! Najpiękniejsi 2013, śpiewając w duecie z Marią Markiewicz, podopieczną fundacji I Ty możesz sięgnąć gwiazd^[50]. W maju zaśpiewała piosenkę podczas koncertu Tu bije serce Europy zorganizowanego z okazji 10. rocznicy wstąpienia Polski do Unii Europejskiej^[51][52].

Utwór znalazł się na setliście koncertów Górniak w ramach jej jubileuszowej trasy koncertowej pt. Love 2 Love^[53].