Opończyk

Opończyk
Ilustracja
Opończyk szczypcowy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

prątniki

Podklasa

Funariidae

Rząd

opończykowce

Rodzina

opończykowate

Rodzaj

opończyk

Nazwa systematyczna
Encalypta J. Hedwig
Sp. Musc. 60. 1 Jan 1801[3]
Typ nomenklatoryczny

E. ciliata J. Hedwig[3]

Opończyk krętozarodniowy – zarodnie w czepkach

Opończyk[4] (Encalypta) – rodzaj mchów (prątników) z rodziny opończykowatych Encalyptaceae[2]. Obejmuje 33[5]–40 gatunków[6]. Rośliny te występują w większości na półkuli północnej, ale kilka gatunków jest szeroko rozprzestrzenionych na obszarach górskich, rosnąc na wszystkich kontynentach (w tym także na Antarktydzie) i większych wyspach oceanicznych[5][7]. W Polsce rośnie 7 gatunków z tego rodzaju[4]. Są to mchy naskalne, tworzące zbite darnie, rosnące w szczelinach skał wapiennych i bezwapiennych, także na murach[8][9].

Morfologia

Gametofit
Rośliny jednopienne, rzadko dwupienne[9]. Tworzą często zbite darnie, niebieskozielone, matowe[8]. Łodyżki w dole pokryte chwytnikami, w przekroju trójkątne lub pięciokątne[8], gęsto ulistnione[9]. Listki wyrastają w 5 lub 8 szeregach, językowate, zakończone tępo lub z wyciągniętym żebrem. Komórki u nasady liścia hyalinowe (przejrzyste), prostokątne, poza tym sześcioboczne, silnie brodawkowate[8]. Listki z wyraźnym żebrem[8], na brzegu płaskie lub podwinięte[7]. W stanie suchym wzniesione i zwykle skręcone, w stanie wilgotnym mniej lub bardziej rozpostarte[7].
Sporofit
Seta wyrasta ze szczytu łodyżek gametofitu, jest prosto wzniesiona[7], ma zróżnicowaną długość i barwę od czerwonej, przez brązową do czarnej[5]. Zarodnia walcowata, prosto wzniesiona, gładka lub bruzdowana podłużnie, rzadziej spiralnie[8][7]. Czepek okazały, zakrywający całą zarodnię[7][5]. Wieczko z prostym i długim dzióbkiem na szczycie, odpada wraz z czepkiem[8]. Perystom pojedynczy lub podwójny. Jego zęby są płaskie, często też żeberkowane i brodawkowane[8].

Systematyka

Jeden z dwóch rodzajów z rodziny opończykowatych Encalyptaceae Schimp. z monotypowego rzędu opończykowców Encalyptales[2][4].

Wykaz gatunków[6][4]
  • Encalypta affinis R. Hedw. – opończyk szyjkowaty
  • Encalypta alpina Sm. – opończyk alpejski
  • Encalypta armata Broth. ex Dusén
  • Encalypta asiatica J.C. Zhao & L. Li
  • Encalypta asperifolia Mitt.
  • Encalypta brevicollis (Bruch & Schimp.) Ångström
  • Encalypta brevipes Schljakov
  • Encalypta buxbaumioidea T. Cao, C. Gao & X.L. Bai
  • Encalypta ciliata Hedw. – opończyk orzęsiony
  • Encalypta cirrata (Hedw.) Sw.
  • Encalypta cuspidata Bruch & Schimp. ex Müll. Hal.
  • Encalypta daviesii (Dicks. ex With.) Sm.
  • Encalypta flowersiana D.G. Horton
  • Encalypta hedbergii P. de la Varde
  • Encalypta leiomitra (Kindb.) Kindb.
  • Encalypta longicollis Bruch
  • Encalypta microphylla Nees & Hornsch.
  • Encalypta microstoma Bals.-Criv. & De Not. – opończyk wąskootworowy
  • Encalypta mutica I. Hagen
  • Encalypta novae-valesiae Hampe
  • Encalypta obovatifolia Nyholm
  • Encalypta obtusata Cardot & Broth.
  • Encalypta patagonica Broth.
  • Encalypta peruviana Broth.
  • Encalypta pilifera Funck
  • Encalypta procera Bruch
  • Encalypta rauhii Buchloh
  • Encalypta rhaptocarpa Schwägr. – opończyk bruzdowany
  • Encalypta sandwicensis Sull.
  • Encalypta serbica Katić
  • Encalypta sibirica (Weinm.) Warnst.
  • Encalypta sinica J.C. Zhao & Li Min
  • Encalypta spathulata Müll. Hal.
  • Encalypta streptocarpa Hedw. – opończyk krętozarodniowy
  • Encalypta texana Magill
  • Encalypta tianschanica J.C. Zhao, S. He & R.L. Hu
  • Encalypta tibetana Mitt.
  • Encalypta vittiana D.G. Horton
  • Encalypta vulcanica Müll. Hal.
  • Encalypta vulgaris Hedw. – opończyk szczypcowy

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. 1 2 3 B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-02-02] (ang.).
  3. 1 2 Encalypta J. Hedwig. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-02-02].
  4. 1 2 3 4 Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 19-20. ISBN 83-85444-84-X.
  5. 1 2 3 4 Robert E. Magill: Encalyptaceae Schimper. [w:] Bryopyte Flora of North America. Vol. 27 [on-line]. eFloras.org, 2007. [dostęp 2021-02-02].
  6. 1 2 Encalypta. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-02].
  7. 1 2 3 4 5 6 A.J.E. Smith: The Moss Flora of Britain and Ireland. Cambridge i in.: Cambridge University Press, 2004, s. 497. ISBN 978-0-521-54672-0.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Bronisław Szafran: Mchy (Musci). T. I. Warszawa: PAN, PWN, 1957, s. 260.
  9. 1 2 3 J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 110.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.