Oxyrhopus occipitalis

	Oxyrhopus occipitalis
	Wagler 1924 lub (Wied-Neuwied, 1824)
	; Dorosły Oxyrhopus occipitalis z Parku Narodowego Llanganates
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Nadrodzina	Colubroidea
Rodzina	połozowate
Podrodzina	ślimaczarze
Rodzaj	Oxyrhopus
Gatunek	Oxyrhopus occipitalis
Synonimy
	Natrix occipitalis Wagler, 1824; Oxyrhopus formosus — Peters y Orejas-Miranda, 1970;
	Natrix occipitalis Wagler, 1824; Oxyrhopus formosus — Peters y Orejas-Miranda, 1970;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Oxyrhopus occipitalis – gatunek węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Występuje w północnej i środkowej Ameryce Południowej w basenie Amazonki i na przyległych do niego zboczach górskich. Prowadzi głównie nocny, naziemny tryb życia.

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego jak uważa część autorów, opisał w 1824 roku niemiecki herpetolog i ornitolog Johann Georg Wagler w książce Johanna Baptista von Spixa Serpentum Brasiliensium species novae ou, Histoire naturelle des espèces nouvelles de serpens: recueillies et observées pendant le voyage dans l'intérieur du Brésil dans les années 1817, 1818, 1819, 1820... Autor nadał wężowi nazwę Natrix occipitalis^[5]^[3]. Obecnie część źródeł m.in. Reptile Database jako autora pierwszego opisu podaje Maximiliana zu Wied-Neuwieda^[3]. Jako miejsce typowe podaje się rzekę Solimõens w Brazylii. Holotyp nie zachował się, lektotyp ZSM 2053/0^[a] to samiec o długości 746 mm^[2]. Nie wyróżnia się podgatunków^[1]^[3].

Etymologia

Oxyrhopus: gr. οξυρροπος oxurrhopos „szybko pełzający”^[6].
occipitalis: łac. occiput – „z tyłu głowy”^[3]^[7].

Morfologia

Jest to małej wielkości wąż o głowie niewiele szerszej od szyi, żółtym pysku i czarnej plamie na górze głowy, dochodzącej do karku. Tułów średniej grubości. Tułów i ogon jednolicie czerwony lub czerwonopomarańczowy na grzbiecie i bokach, brzuch białawy. U młodocianych osobników występują pasy grzbietowe. Dorosły Oxyrhopus occipitalis może być mylony z Oxyrhopus formosus, przypomina także Drepanoides anomalus i Pseudoboa coronata, a młode Siphlophis ayauma, różni się jednak od wymienionych tym, że ma żółty pysk, a pozostałe czarny^[8].

Wymiary^[9]^[10]^[11]:


	Samiec	Samica
Długość całkowita (mm)	927	1027
Łuski grzbietowe (rzędy)	19	19
Tarczki brzuszne	183–198	189
Tarczki podogonowe	84–92	88

Występowanie

Oxyrhopus occipitalis występuje w Amazonii, w Gujanie, wschodniej Kolumbii, wschodnim Ekwadorze, południowej Wenezueli, północno-wschodnim Peru i zachodniej Brazylii. W Ekwadorze w prowincjach Sucumbíos, Napo, Pastaza, Zamora Chinchipe i Orellana^[9].

Ekologia i zachowanie

Gatunek prowadzi głównie nocny, naziemny tryb życia. Zamieszkuje strefę tropikalną. Występuje w lasach dorzecza Amazonki, na wysokościach od poziomu morza do ponad 1000 m n.p.m. Żerują na gruncie lub na niskiej roślinności do około 50 cm nad ziemią. Jego dieta składa się głównie z jaszczurek i małych ssaków. Jest wężem lekko jadowitym, jego jad jest niebezpieczny dla małych zwierząt, ale nie dla ludzi. Jest gatunkiem jajorodnym, a w lęgu składa 13–17 jaj^[8]^[9].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN Oxyrhopus occipitalis jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest określona, ale gatunek ten jest opisywany jako pospolity. Trend liczebności populacji nie jest określony^[4].

Uwagi

↑ ZSM – Zoologische Staatsammlung Munchen, wcześniej Zoologisches Sammlung des Bayerischen Staates, Monachium^[12].

Przypisy

1 2 Oxyrhopus occipitalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-04-18] (ang.).
1 2 Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 162. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).
1 2 3 4 5 6 7 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus occipitalis (WIED-NEUWIED, 1824), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-04-17] (ang.).
1 2 Oxyrhopus occipitalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-04-18] (ang.).
↑ J.B. vonJ.B. Spix J.B. vonJ.B., Serpentum Brasiliensium species novae ou Histoire naturelle des espèces nouvelles de serpens, recueillies et observées pendant le voyage dans l'intérieur du Brésil dans les années 1817, 1818, 1819..., t. 1, 1824, s. 93–114 + tab. 6 fig. 2 (łac. • fr.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).
↑ Douglas Harper: Online Etymology Dictionary. [dostęp 2025-04-17]. (ang.).
1 2 A.A. Quezada A.A., A.A. Arteaga A.A., Yellow-headed Flame-Snake (Oxyrhopus occipitalis), [w:] Reptiles of Ecuador: Life in the middle of the world. (red. Arteaga A, Bustamante L, Vieira J), 2024, DOI: 10.47051/QVFL2829 (ang.).
1 2 3 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus occipitalis, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).
↑ R.R. MacCulloch R.R. i inni, The genus Oxyrhopus (Serpentes: Dipsadidae: Xenodontinae) in Guyana: Morphology, distributions and comments on taxonomy, „Papeis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 487-495, DOI: 10.1590/s0031-10492009003600001 (ang.).
↑ J.D.J.D. Lynch J.D.J.D., Snakes of the genus Oxyrhopus (Colubridae: Squamata) in Colombia: Taxonomy and geographic variation., „Papéis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 319-337, DOI: 10.1590/s0031-10492009002500001 (ang.).
Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[uwaga_1-6] ZSM – Zoologische Staatsammlung Munchen, wcześniej Zoologisches Sammlung des Bayerischen Staates, Monachium^[12].

[itis-1] 1 2 Oxyrhopus occipitalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-04-18] (ang.).

[Wallach2014-2] 1 2 Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 162. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).

[rd-3] 1 2 3 4 5 6 7 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus occipitalis (WIED-NEUWIED, 1824), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-04-17] (ang.).

[iucn-4] 1 2 Oxyrhopus occipitalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-04-18] (ang.).

[Pierwszy-5] J.B. vonJ.B. Spix J.B. vonJ.B., Serpentum Brasiliensium species novae ou Histoire naturelle des espèces nouvelles de serpens, recueillies et observées pendant le voyage dans l'intérieur du Brésil dans les années 1817, 1818, 1819..., t. 1, 1824, s. 93–114 + tab. 6 fig. 2 (łac. • fr.).

[Wagler-7] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).

[entymonline-8] Douglas Harper: Online Etymology Dictionary. [dostęp 2025-04-17]. (ang.).

[R_Ecuador-9] 1 2 A.A. Quezada A.A., A.A. Arteaga A.A., Yellow-headed Flame-Snake (Oxyrhopus occipitalis), [w:] Reptiles of Ecuador: Life in the middle of the world. (red. Arteaga A, Bustamante L, Vieira J), 2024, DOI: 10.47051/QVFL2829 (ang.).

[Reptiles_Ecuador-10] 1 2 3 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus occipitalis, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).

[McCulloch2009-11] R.R. MacCulloch R.R. i inni, The genus Oxyrhopus (Serpentes: Dipsadidae: Xenodontinae) in Guyana: Morphology, distributions and comments on taxonomy, „Papeis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 487-495, DOI: 10.1590/s0031-10492009003600001 (ang.).

[Lynch2009-12] J.D.J.D. Lynch J.D.J.D., Snakes of the genus Oxyrhopus (Colubridae: Squamata) in Colombia: Taxonomy and geographic variation., „Papéis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 319-337, DOI: 10.1590/s0031-10492009002500001 (ang.).

[KodyMuzeum-13] Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]