Płomiennik czerwonogłowy

Płomiennik czerwonogłowy
	Spermophaga ruficapilla
	(Shelley, 1888)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	astryldowate
Podrodzina	astryldy
Rodzaj	Spermophaga
Gatunek	płomiennik czerwonogłowy
Synonimy
	Spermospiza ruficapilla Shelley, 1888;
	Spermospiza ruficapilla Shelley, 1888;
Podgatunki
	S. r. ruficapilla (Shelley, 1888); S. r. cana (Friedmann, 1927);
	S. r. ruficapilla (Shelley, 1888); S. r. cana (Friedmann, 1927);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Płomiennik czerwonogłowy^[3] (Spermophaga ruficapilla) – gatunek małego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae). Występuje w środkowej i zachodniej Afryce. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał George Ernest Shelley w 1888 na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Holotyp, samica, pochodził z lokalizacji o nazwie Bellima w Demokratycznej Republice Konga; został odłowiony 15 czerwca 1883. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Spermospiza ruficapilla^[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza płomiennika czerwonogłowego w rodzaju Spermophaga^[5]. Możliwe, że S. ruficapilla tworzy nadgatunek z płomiennikiem czarnogłowym (S. haematina); niektórzy autorzy uznają te dwa taksony za jeden gatunek^[6]. IOC wyróżnia dwa podgatunki: Spermophaga ruficapilla ruficapilla i Spermophaga ruficapilla cana^[5]. Drugi podgatunek opisany został przez Herberta Friedmanna na łamach Proceedings of the New England Zoölogical Club w 1927. Holotyp został odłowiony 26 listopada 1926 w Amani w paśmie Usambara (Tanzania)^[7].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[5]:

S. r. ruficapilla (Shelley, 1888) – płomiennik czerwonogłowy^[3] – południowo-wschodnia Republika Środkowoafrykańska, północno-wschodnia, wschodnia i południowa Demokratyczna Republika Konga, skrajnie południowy Sudan Południowy, Uganda, zachodnia i centralna Kenia, Rwanda, Burundi, zachodnia Tanzania i północna Angola^[6]
S. r. cana (Friedmann, 1927) – płomiennik górski^[3] – góry Usambara (północno-wschodnia Tanzania)^[6]

Morfologia

Długość ciała wynosi około 15 cm; masa ciała 21,3–26 g (dla podgatunku nominatywnego)^[6]. Wymiary szczegółowe dla nieokreślonej liczby ptaków nieznanego podgatunku: długość skrzydła 66–76 mm u samca, 68–75 mm u samicy; długość ogona samca 53,5–59 mm, samicy 48,5–57,5 mm; długość dzioba: 16–19,5 mm^[8].

U samca cała głowa aż po kark i tył szyi, boki szyi aż po brodę, gardło, pierś i boki ciała (w górnej części) są jaskrawe i szkarłatne, niekiedy połyskujące. Pokrywy nadogonowe są ciemnoczerwone, ciemniejsze od głowy i piersi. Reszta ciała ma barwę czarną. Samica upierzeniem przypomina samca, wyróżnia się mniejszą intensywnością i domieszką pomarańczu w czerwonych piórach na głowie i spodzie ciała. Dziób płomiennika czerwonogłowego jest duży, wysoki u nasady, niemal trójkątny (jednak górna krawędź dzioba jest wygięta). Ma barwę metalicznoniebieską lub srebrzyścieniebieską z czerwoną lub czerwonoróżową końcówką i krawędziami. Nogi i stopy ciemnobrązowe lub oliwkowobrązowe^[8].

Ptaki podgatunku S. r. cana przypominają osobniki podgatunku nominatywnego, jednak są znacznie jaśniejsze, a obszary u reprezentantów S. r. ruficapilla czarne u przedstawicieli S. r. cana są łupkowoszare^[7]. Ponadto ich dzioby mają barwę fioletową z czerwonymi końcówkami i krawędziami^[8]. Wymiary dla dwóch osobników, odpowiednio samca i samicy: długość skrzydła 66,5 i 66 mm, długość ogona: 58 i 55 mm, długość dzioba: 15,5 i 14 mm^[7].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia płomienników czerwonogłowych są obrzeża lasów i przecinki, zwykle na terenie lasów wtórnych, oraz zarośla (do 2400 m n.p.m.), również na obszarach podmokłych (ale nie na bagnach). Astryldy te są skryte i płochliwe. Często widywane są w parach lub niewielkich grupach, przeważnie liczących do 5 osobników. Podczas lotu poruszają się w linii prostej, powolnie. Żerują nisko w podszycie lub na ziemi, żywią się nasionami traw z domieszką owadów, w tym termitów^[8].

Lęgi

Okres lęgowy w Angoli trwa od lutego do maja, w Demokratycznej Republice Konga w paśmie Itombwe od października do marca^[6]. Gniazdo ma kształt kopulasty, zbudowane jest z mchów i liści, a wyściełane delikatnymi trawami; niekiedy przykrywają je wiszące liście paproci. W zniesieniu znajdują się 3 albo 4 jaja o białej skorupce^[9].

Status

IUCN uznaje płomiennika czerwonogłowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2025). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako niepospolity, lokalnie pospolity. BirdLife International uznaje trend populacji za spadkowy ze względu na wylesianie^[10].

Przypisy

↑ Spermophaga ruficapilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Spermophaga ruficapilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
1 2 3 Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 - astryldowate - Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-02].
↑ G.E. Shelley: On a Collection of Birds made by Emin Pasha in Equatorial Africa. Proceedings of The Zoological Society of London, 1888.
1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-02]. (ang.).
1 2 3 4 5 Payne, R.: Red-headed Bluebill (Spermophaga ruficapilla). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (31 sierpnia 2016)].
1 2 3 Herbert Friedmann. Birds from Tanganyika. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 10, s. 7, 1927.
1 2 3 4 Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 346. ISBN 978-1-4081-3530-3.
↑ Cyril Winthrop Mackworth-Praed, Claude Henry Baxter Grant: Birds of the southern third of Africa. Longmans, 1963, s. 625.
↑ Species factsheet: Red-headed Bluebill Spermophaga ruficapilla [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2025-04-23] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Spermophaga ruficapilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Spermophaga ruficapilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] 1 2 3 Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 - astryldowate - Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-02].

[oryg-4] G.E. Shelley: On a Collection of Birds made by Emin Pasha in Equatorial Africa. Proceedings of The Zoological Society of London, 1888.

[ioc-5] 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-02]. (ang.).

[hbwa-6] 1 2 3 4 5 Payne, R.: Red-headed Bluebill (Spermophaga ruficapilla). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (31 sierpnia 2016)].

[cana-7] 1 2 3 Herbert Friedmann. Birds from Tanganyika. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 10, s. 7, 1927.

[gb-8] 1 2 3 4 Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 346. ISBN 978-1-4081-3530-3.

[third-9] Cyril Winthrop Mackworth-Praed, Claude Henry Baxter Grant: Birds of the southern third of Africa. Longmans, 1963, s. 625.

[birdlife-10] Species factsheet: Red-headed Bluebill Spermophaga ruficapilla [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2025-04-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]