Pałac Czartoryskich w Starym Sielcu
 nr rej. 1427/A z 11.04.1973[1] | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor |
Olgierd Czartoryski |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
1911 |
| Ukończenie budowy |
nie ukończono |
Położenie na mapie gminy Jutrosin _location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu rawickiego  | |
 51°39′29″N 17°08′58″E/51,658056 17,149444 | |
Pałac Czartoryskich w Starym Sielcu – nieukończony pałac Czartoryskich w Starym Sielcu, nazywany również zamkiem. Zaprojektowany przez Rogera Sławskiego w stylu historyzmu, budowany w latach 1911-1914.
Historia
Pierwszy dwór w Starym Sielecu powstał w latach 90. XVIII w, a kolejny, zachowany do dziś obiekt wybudowano na pocz. XIX w. W 1884 r. Stary Sielec znalazł się w rękach Czartoryskich. W 1911 r. książę Olgierd Czartoryski podjął decyzję o budowie w Starym Sielcu nowego pałacu przeznaczonego na okazałą, reprezentacyjną siedzibą rodową w związku z planowanym ślubem z arcyksiężniczką Mechtyldą, córką Karola Stefana Habsburga, który odbył się 11 stycznia 1913 r.[2]. Pałac zaprojektował architekt Roger Sławski w stylu schyłkowego historyzmu z elementami nawiązującymi do średniowiecznej i renesansowej architektury zamkowej. Ostateczną formę rezydencji wybrał sam właściciel majątku spośród dwóch zachowanych wersji projektu[3].
Budowa rezydencji została przerwana na etapie stanu surowego w związku z wybuchem I wojny światowej, a po jej zakończeniu nie została wznowiona z powodu złej sytuacji gospodarczej[4]. W 1922 r. książę Czartoryski kupił majątek w Baszkowie, do którego przeniósł swoją siedzibę. Po wybuchu II wojny światowej cały jego majątek został skonfiskowany przez niemieckich okupantów, a następnie znacjonalizowany w PRL i przeszedł na rzecz Skarbu Państwa[2]. W latach 90. pałac został przekazany spadkobiercom pierwotnych właścicieli, którzy podjęli prace budowlane i remontowe[3].
Nieukończony pałac był rozkradany i niszczony przez wandali. Na początku 2012 r. z budynku wykradziono niemal pół tony miedzianych elementów opierzenia o łącznej wartości ponad 20 tys. zł. Trzej sprawcy kradzieży zostali zatrzymani przez Policję[5].
13 marca 2018 r. założono Stowarzyszenie Przyjaciół Pałacu w Starym Sielcu, które ma na celu ratowanie niszczejącej rezydencji[6].
Architektura
Pałac zlokalizowano na południe od dworu i folwarku, nad stawem w południowo-wschodniej części parku krajobrazowego. Zbudowany został na planie prostokąta z dwoma wewnętrznymi dziedzińcami i zwartą, trójkondygnacyjną bryłą nakrytą wysokimi dachami. Pośrodku elewacji frontowej umieszczono trójosiowy, zwieńczony szczytem, pseudoryzalit z głównym wejściem do wielkiej sieni, a w narożnikach dwie okrągłe w planie wieże z hełmami. W środkowej części elewacji od strony parku usytuowany jest pięcioarkadowy ganek z tarasem na piętrze. Otwory okienne i drzwiowe, zwieńczone półkoliście w przyziemiu i prostokątne na wyższych kondygnacjach, tworzą regularny, osiowy rytm elewacji. W wielkiej sieni znajdują się trójbiegowe schody wsparte na toskańskich kolumnach, które miały łączyć pomieszczenia reprezentacyjne planowane na parterze z prywatnymi apartamentami właścicieli, położonymi na wyższych kondygnacjach[3]. Z okien pałacu roztacza się widok na okoliczne pola oraz panoramę Jutrosina z sylwetką kościoła św. Elżbiety ufundowanego przez Czartoryskich.
Podczas budowy pałacu zastosowano nowoczesne jak na owe czasy konstrukcje: stropy ceramiczne o rozpiętościach dochodzących do 8-10 m, żelbetowe schody, a także nadproża Kleina. Kubatura budynku wynosi 12 800 m³[4].
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2022-03-06].
- 1 2 Łukasz Cichy: Tajemniczy pałac w Wielkopolsce. Miał być siedzibą potężnego rodu, dziś stoi opuszczony. Dlaczego nigdy go nie ukończono?. Głos Wielkopolski, 2023-01-12. [dostęp 2023-03-23].
- 1 2 3 Zamek w Starym Sielcu. regionwielkopolska.pl. [dostęp 2023-03-23].
- 1 2 Stary Sielec. galeriawielkopolska.info, 2020-04-27. [dostęp 2023-03-23].
- ↑ Okradali pałac. rawicz.policja.gov.pl, 2012-03-16. [dostęp 2023-03-23].
- ↑ Honorata Dmyterko: Powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Pałacu w Starym Sielcu. rawicz24.pl, 2018-04-12. [dostęp 2023-03-23].