Pagonowiec

Pagonowiec
	Epomophorus
	E.T. Bennett, 1836
	; Pagonowiec baobabowy (E. wahlbergi)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	rudawkokształtne
Nadrodzina	Pteropodoidea
Rodzina	rudawkowate
Podrodzina	Rousettinae
Plemię	Epomophorini
Rodzaj	pagonowiec
	Typ nomenklatoryczny
	Pteropus whitei E.T. Bennett, 1836 (= Pteropus gambianus Ogilby, 1835)
Synonimy
	Micropteropus Matschie, 1899;
	Micropteropus Matschie, 1899;
Gatunki
	11 gatunków – zobacz opis w tekście
	11 gatunków – zobacz opis w tekście

Pagonowiec^[3], epoletniczek^[3] (Epomophorus) – rodzaj ssaków z podrodziny Rousettinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące głównie w Afryce oraz w zachodniej Azji (Arabia Saudyjska)^[4]^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 67–185 mm, długość ogona 0–12 mm, długość ucha 13–30 mm, długość tylnej stopy 12–27 mm, długość przedramienia 46–100 mm; masa ciała 20–155 g^[5]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1836 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett w opublikowanym na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London” artykule dotyczącym nietoperza z Gambii^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) pagonowiec gambijski (E. gambianus).

Etymologia

Epomophorus: gr. επι epi ‘na’; ωμος omos ‘ramię’; -φορος -phoros ‘dźwigający’, od φερω pherō ‘nosić, dziwgać’^[9].
Micropteropus: gr. μικρος mikros ‘mały’; Pteropus Erxleben, 1777 (rudawka)^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Epomophorus pusillus W. Peters, 1868.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]^[8]^[4]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[8]	Podstawowe wymiary^[5]^[8]^[a]	Status IUCN^[12]
Epomophorus gambianus	(Ogilby, 1835)	pagonowiec gambijski	2 podgatunki	Afryka Zachodnia i Środkowa od Senegalu do Etiopii; zakres wysokości: 0–2900 m n.p.m.	DC: 10,8–17 cm DO: 0–0,8 cm DP: 7,5–10 cm MC: 87–155 g	LC
Epomophorus crypturus	W. Peters, 1852	pagonowiec mozambicki	gatunek monotypowy	Afryka Południowa, od wschodniej Angoli i północnej Botswany na wschód do południowej Tanzanii, na południe do wschodniej Zambii; zakres wysokości: 500–2185 m n.p.m.	DC: 11–17 cm DO: 0–0,5 cm DP: 7,5–8,8 cm MC: 56–140 g	LC
Epomophorus angolensis	J.E. Gray, 1870	pagonowiec angolański	gatunek monotypowy	zachodnia Angola i skrajnie północno-zachodnia Namibia; zakres wysokości: 0–1700 m n.p.m.	DC: 13–15,8 cm DO: bezogonowy DP: 8,1–9,4 cm MC: 80–92 g	NT
Epomophorus labiatus	(Temminck, 1837)	pagonowiec etiopski	gatunek monotypowy	południowo-zachodnia Arabia Saudyjska, zachodni Jemen i od wschodniego Sudanu i Etiopii, na południe do wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i północno-zachodniej Tanzanii (wraz z wyspami Zanzibar i Mafia); zapisy z północno-wschodniej Nigerii, zachodnio-środkowego Czadu, Konga i Malawi; zakres wysokości: 0–2200 m n.p.m.	DC: 9–11,3 cm DO: 0–0,5 cm DP: 5,8–8 cm MC: 34–64 g	LC
Epomophorus minor	Dobson, 1880	pagonowiec mały	gatunek monotypowy	od Sudanu, Sudanu Południowego, Etiopii i Somalii do południowo-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, Tanzanii (wraz z wyspą Zanzibar) i Malawi; zakres wysokości: – m n.p.m.	DC: 9,6–11,5 cm DO: bezogonowy DP: 5,4–6,7 cm MC: 45–55 g	LC
Epomophorus anselli	Bergmans & van Strien, 2004	pagonowiec malawski	gatunek monotypowy	znany z 2 stanowisk w Malawi (Parki Narodowe Kasungu i Karonga) i 1 stanowiska w południowo-zachodniej Tanzanii (Ugano); zakres wysokości: 1000–1560 m n.p.m.	DC: 10,4–14,5 cm DO: 0,2–0,4 cm DP: 6,8–7,7 cm MC:57–70 g	DD
Epomophorus wahlbergi	(Sundevall, 1846)	pagonowiec baobabowy	gatunek monotypowy	Afryka Środkowa, Wschodnia i Południowa w Gabonie, Kongu i Angoli (na zachodzie), wybrzeża południowej Somalii na południe do wschodniej Południowej Afryki i Eswatini (na wschodzie i południu); prawdopodobnie w Kamerunie, Gwinei Równikowej i Namibii; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m.	DC: 10,6–18,3 cm DO: 0–0,6 cm DP: 6,7–9,5 cm MC: 68–140 g	LC
Epomophorus dobsonii	Bocage, 1889	epoletnik śpiewający	gatunek monotypowy	zachodnio-środkowa Angola, południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Zambia, Malawi i północna Botswana; prawdopodobnie Namibia, wątpliwie Rwanda i północna Tanzania; zakres wysokości: 0–1890 m n.p.m.	DC: 13–18,5 cm DO: 0–0,1 cm DP: 8–9,2 cm MC: około 120 g^[b]	LC
Epomophorus grandis	(Sanborn, 1950)	pagonowiec samotny	gatunek monotypowy	północna Angola (znany z miejsca typowego w Dundo) i wybrzeże Konga (Pointe-Noire); zakres wysokości: 0 m n.p.m.	DC: około 9,9 cm DO: 0,4–0,8 cm DP: 6,2–6,6 cm MC: brak danych	DD
Epomophorus pusillus	W. Peters, 1868	epoletniczek drobny	gatunek monotypowy	od Senegalu i Gambii przez Czarną Afrykę (za wyjątkiem Kotliny Konga) do zachodniej Etiopii i Ugandy, na południe do zachodnio-środkowej Angoli i południowej Demokratycznej Republiki Konga; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m.	DC: 6,7–10,3 cm DO: 0–0,4 cm DP: 4,6–5,6 cm MC: 20–43 g	LC
Epomophorus intermedius	(Hayman, 1963)	epoletniczek większy	gatunek monotypowy	północna Angola oraz południowo-zachodnia i południowa Demokratyczna Republika Ludowa; zakres wysokości: około 600 m n.p.m.	DC: brak danych DO: 0,3–0,5 cm DP: 5,7–6,7 cm MC: 35–40 g	DD

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała
↑ Masa ciała podana tylko dla samców.

Przypisy

1 2 E.T. Bennett. On a remarkable Pteropine Bat from the Gambia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 3, s. 149, 1835. (ang.).
↑ P. Matschie: Die Fledermäuse des Berliner Museums für Naturkunde. Berlin: G. Reimer, 1899, s. 36, 57. (niem.).
1 2 3 4 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 80. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 96. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
1 2 3 4 5 N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 96–101. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Epomophorus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-19].
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Micropteropus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-19].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 453–454. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 268.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 423.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-12-26]. (ang.).
↑ Taxonomy: Epomophorus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-12-26]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

[14] Masa ciała podana tylko dla samców.

[Bennett-1] 1 2 E.T. Bennett. On a remarkable Pteropine Bat from the Gambia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 3, s. 149, 1835. (ang.).

[Matschie-2] P. Matschie: Die Fledermäuse des Berliner Museums für Naturkunde. Berlin: G. Reimer, 1899, s. 36, 57. (niem.).

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 4 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 80. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 96. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Giannini&inni-5] 1 2 3 4 5 N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 96–101. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[Wilson&Reedera-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Epomophorus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-19].

[Wilson&Reederb-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Micropteropus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-19].

[amw-8] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 453–454. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792015_268]-9] Palmer 1904 ↓, s. 268.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792170_423]-10] Palmer 1904 ↓, s. 423.

[mdd-11] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-12-26]. (ang.).

[13] Taxonomy: Epomophorus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-12-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]

[b]