Palczatek

Palczatek
	Dactylomys
	I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838
	; Palczatek amazoński (D. dactylinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Octodontoidea
Rodzina	kolczakowate
Podrodzina	kolczaki
Plemię	Echimyini
Rodzaj	palczatek
	Typ nomenklatoryczny
	Dactylomys typus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838 (= Echimys dactylinus A.G. Desmarest, 1817)
Synonimy
	Lachnomys O. Thomas, 1916; Dactylinus: H.E. Anthony, 1920;
	Lachnomys O. Thomas, 1916; Dactylinus: H.E. Anthony, 1920;
Gatunki
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	3 gatunki – zobacz opis w tekście

Palczatek^[4] (Dactylomys) – rodzaj ssaków z podrodziny kolczaków (Echimyinae) w obrębie rodziny kolczakowatych (Echimyidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Peru, Brazylii i Boliwii^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 240–315 mm, długość ogona 320–410 mm; masa ciała 325–600 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1838 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire w artykule zatytułowanym Gryzonie kolczaste, opublikowanym w czasopiśmie „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) palczatek amazoński (D. dactylinus).

Etymologia

Dactylomys (Dactylinus): gr. δακτυλος daktulos ‘palec’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[9].
Lachnomys: gr. lakhnos wełna’^[10]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[11]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Dactylomys peruanus J.A. Allen, 1900.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]^[8]^[5]^[4]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[13]
Dactylomys dactylinus	(A.G. Desmarest, 1817)	palczatek amazoński	3 podgatunki	Nizina Amazonki w południowo-wschodniej Kolumbii, południowej Wenezueli, wschodnim Ekwadorze, północno-wschodnim Peru, północno-zachodniej Boliwii i Brazylii; zakres wysokości: 0–300 m n.p.m.	DC: około 31 cm DO: około 39 cm MC: do 325 g	LC
Dactylomys boliviensis	H.E. Anthony, 1920	palczatek boliwijski	gatunek monotypowy	południowo-zachodnia część Niziny Amazonki, od środkowego Peru na południe do środkowej Boliwii, na wschód do zachodniej Brazylii (środkowy bieg rzeki Juruá; zakres wysokości: 200–1000 m n.p.m.	DC: 27–29 cm DO: około 41 cm MC: do 600 g	LC
Dactylomys peruanus	J.A. Allen, 1900	palczatek peruwiański	gatunek monotypowy	wschodniej andyjskie zbocza od środkowego Peru do zachodniej Boliwii; zakres wysokości: 1000–3000 m n.p.m.	DC: około 24 cm DO: około 32 cm MC: brak danych	DD

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Dactylomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 I. Geoffroy Saint-Hilaire. Rongeurs épineux. „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”. 5 (349), s. 201, 1838. (fr.).
↑ O. Thomas. Some Notes on the Echimyinæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 18, s. 299, 1916. (ang.).
↑ H.E. Anthony. New rodents and new bats from Neotropical regions. „Journal of Mammalogy”. 1 (2), s. 83, 1920. DOI: 10.2307/1373748. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 293. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 578. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 624–626. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Dactylomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-23].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 371. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 214, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 134.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).
↑ Taxonomy: Dactylomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[3] Niepoprawna późniejsza pisownia Dactylomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838.

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Geoffroy-1] 1 2 I. Geoffroy Saint-Hilaire. Rongeurs épineux. „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”. 5 (349), s. 201, 1838. (fr.).

[Thomas-2] O. Thomas. Some Notes on the Echimyinæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 18, s. 299, 1916. (ang.).

[ant-4] H.E. Anthony. New rodents and new bats from Neotropical regions. „Journal of Mammalogy”. 1 (2), s. 83, 1920. DOI: 10.2307/1373748. (ang.).

[Cichocki&inni-5] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 293. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 578. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Fabre&inni-7] 1 2 3 4 5 P.-H. Fabre, J. Patton & Y. Leite: Family Echimyidae (Hutias, Coypu South and American Spiny-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 624–626. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Dactylomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-23].

[amw-9] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 371. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 214, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=174_134]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 134.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=200_160]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 160.

[mdd-13] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

[15] Taxonomy: Dactylomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-09]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]