Pamiętnik Lwowski

„Pamiętnik Lwowski”
Ilustracja
Strona tytułowa Pamiętnika Lwowskiego
Częstotliwość

miesięcznik

Państwo

Królestwo Galicji i Lodomerii

Adres

Lwów

Wydawca

Karol Wild

Pierwszy numer

1816

Ostatni numer

1819

Redaktor naczelny

Karol Łopuszański, Adam Tomasz Chłędowski, Walenty Chłędowski

„Pamiętnik Lwowski” – polski miesięcznik wydawany w latach 1816–1819 we Lwowie.

Historia

Zakulisowym inicjatorem powstania zarówno „Pamiętnika Lwowskiego”, jak i „Pamiętnika Warszawskiego” oraz „Dziennika Wileńskiego”, był Adam Kazimierz Czartoryski. Jego ideą było podtrzymanie i rozwój ruchu piśmienniczego celem scalania tożsamości narodowej w epoce zaborów. Jako polityk zdawał sobie sprawę, iż czasopisma są doskonałym narzędziem oddziaływania na szerokie rzesze potencjalnych czytelników, co przekłada się na kształtowanie opinii publicznej[1].

Pierwsze zapowiedzi utworzenia „Pamiętnika Lwowskiego” wyszły od Józefa Dzierzkowskiego. Choć zapowiadał utworzenie nowego czasopisma od stycznia 1816 roku, to jeszcze w listopadzie 1815 nie miał redaktora, które by je prowadził, mimo że szukał nie tylko we Lwowie, ale również m.in. w Warszawie[2].

Czasopismo zostało założone przez Karola Wilda, przez którego było także finansowane. Redaktorem został Karol Łopuszański. Do założenia czasopisma przyczynił się także Bruno Kiciński[1][3]. Pierwszy numer ukazał się w styczniu 1816 roku[4]. Jednym z głównym problemów, z jakim od początku zmagał się periodyk, było znalezienie stałych współpracowników ze względu na bardzo niski poziom znajomości języka polskiego wśród lwowskiej młodzieży[5], o czym wspominał już Józef Dzierzkowski w 1815 roku, twierdząc, że problemem jest to, iż język uczony w szkołach nie jest językiem narodowym[2].

Pod koniec 1816 roku Karol Wild zapowiedział zmianę redaktora naczelnego, którym został zatrudniony w 1817 roku Adam Tomasz Chłędowski[2]. Według niektórych źródeł, Adam Tomasz Chłędowski dołączył do „Pamiętnika Lwowskiego” już w 1816 roku, a m.in. Wielka encyklopedia powszechna podaje, że był on redaktorem „Pamiętnika Lwowskiego” w latach 1816–1819[6]. Alina Słomkowska zwraca uwagę, że jest to błędna informacja[7], co potwierdza Janusz Śniadecki na podstawie analizy „Pamiętnika Lwowskiego”, a także pamiętników bratanka Adama Tomasza Chłędowskiego – Kazimierza Chłędowskiego[2]. Informację tę potwierdza także Rocznik Teatru Polskiego we Lwowie z 1822 roku[8].

W 1818 roku rozpoczęto drukowanie publikacji biograficznych na podstawie zbiorów bibliotek prywatnych i publicznych. Artykuły dotyczyły opisu dzieł pominiętych w pracach Jerzego Samuela Bandtkiego i Feliksa Jana Bentkowskiego, jednak szybko zostały wycofane na prośbę czytelników, którzy nie interesowali się sprawami biograficznymi[2].

Po śmierci Karola Łopuszańskiego (11 maja 1818 roku[9]) do redakcji dołączył Walenty Chłędowski, który rok później został jego redaktorem naczelnym, po przeprowadzce do Warszawy Adama Tomasza Chłędowskiego[4].

W 1818 roku współpracownikiem pisma została też żona Adama Tomasza Chęłdowskiego – Cecylia z Narbuttów[2].

W 1819 liczba prenumeratorów wynosiła 263 osób[4][10], z czego 100 spoza Galicji[4]. Pismo przestało się ukazywać wraz z końcem 1819 roku. Powodem zaprzestania wydawania czasopisma był zbyt mały krąg czytelników oraz za mało liczny zespół współpracowników[4].

Kontynuacje

„Pszczoła Polska”

Jako że Walenty Chłędowski nie mógł pogodzić się z zamknięciem czasopisma, w miejsce „Pamiętnika Lwowskiego” powstał nowy magazyn – „Pszczoła Polska”, którą również finansował Karol Wild. Tworzący w niej autorzy mieli pochodzić nie tylko z Lwowa, ale także z Wołynia[5].

Walenty Chłędowski, zapowiadając prenumeratorom Pamiętnika utworzenie nowego tytułu, tak tłumaczył zmianę pod koniec 1819 roku: „Redakcja Pamiętnika w przekonaniu, iż tam, gdzie jedno tylko tego rodzaju pismo perjodyczne istnieje, takowe powinno rozliczonością przedmiotów i ich wyborem celować, umyśliła, wezwaniem wielu światłych ludzi zachęcona, treść tego pisma i jego dążność więcej do użytnośći powszechnej, i oświaty wieku zastosować... Treść tego pisma, będąc rozliczną i obejmując w sobie przedmioty, tyczące się tak ojczystej jak i innych narodów literatury, nadała temu pismu tytuł Pszczoła Polska, jako symbol zgromadzenia wszystkiego, co tylko jest dobrem, pożytecznem i przyjemnem, równie dla okazania, że przy swoim rozlicznym i nowym zakresie, może się jej także zdarzyć, że żądła potrzebować będzie”[11].

Głównymi różnicami między „Pamiętnikiem Lwowskim” a „Pszczołą Polską” było rozszerzenie tytułu o biogramy mało znanych uczonych Polaków, często wraz z charakterystyką i przedrukami ich utworów i mów, a także rozszerzenie działu recenzji sztuk teatralnych na wiadomości spoza sceny lwowskiej, również zagraniczne[11].

Mimo większej popularności powstało tylko 12 numerów nowego czasopisma[4]. Liczba prenumeratorów nie przekroczyła 260, przez co nie ukazało się ono już w 1821 roku[11].

„Pamiętnik Galicyjski”

W lipcu 1821 roku Karol Wild utworzył „Pamiętnik Galicyjski”[4], który zaraz po ogłoszeniu posiadał 149 prenumeratorów, z czego 11 w Warszawie i Krakowie[10]. Walenty Chłędowski wyjechał śladem braci do Warszawy[11], toteż redakcją zajęli się Ferdynand Chotomski i Eugeniusz Brocki[4]. Nie udało im się pozyskać wystarczającej liczby współpracowników, aby czasopismo mogło się regularnie ukazywać[4], przez co ono również przestało działać po sześciu miesiącach istnienia[11].

Treść i autorzy

„Pamiętnik Lwowski” miał charakter społeczno-kulturalny, a także literacki. Artykuły zamieszczane na łamach gazety dotyczyły tematyki historycznej, poruszały problemy ekonomiczne i społeczne. Znajdowały się w nim także teksty literackie, zarówno oryginalne, jak i przekłady, w tym nowele, opowiadania, wiersze, biografie, jak i recenzje: literackie i teatralne[4].

Celem działania magazynu było prowadzenie walki o zachowanie polskiej kultury narodowej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Kwestie podejmowane przez Dziennik Lwowski to m.in. problem upowszechnienia oświaty na wsi, postępy w przemyśle i stosowanie szerszych usprawnień dla mniejszości narodowych, a także propagowanie najnowszych wiadomości o kulturze, historii i literaturze polskiej[12]. Na początku działania magazynu starano się obok idei oświeceniowej wprowadzać rozrywkę, m.in. w sekcji Rozmaite rzeczy, w której umieszczano opowiadania o ukrytej treści moralnej. Idea ta jednak nie odpowiadała czytelnikom, przez co w 1817 zastąpiły ją ciekawostki zbierane z całego świata, niektóre miały charakter poważny, inne humorystyczny[11].

Przedrukowywano teksty z „Dziennika Wileńskiego”, który dla braci Chłędowskich był „niedoścignionym wzorem”[11].

Twórcy

Redaktorzy
Imię i nazwisko Lata
1. Karol Łopuszański 1816–1817
2. Adam Tomasz Chłędowski 1817–1818
3. Walenty Chłędowski 1818–1819

Na łamach „Pamiętnika Lwowskiego” debiutował Stanisław Jaszowski[4], a także Antonina Krechowiecka, która w swoich artykułów odnosiła się do tematyki młodych kobiet z warstwy ziemiańskiej[13].

Stali współpracownicy magazynu:

Zamieszczane były też utwory Józefa Brykczyńskiego, Antoniego Góreckiego[2].

Przypisy

  1. 1 2 Jolanta Kowal, Adam Kazimierz Czartoryski jako koordynator polskiego rynku prasowego w epoce porozbiorowej, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 26 (3), 21 października 2023, s. 5–25, ISSN 2084-8552 [dostęp 2024-10-11] (pol.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Janusz Śniadecki, Działalność publicystyczna i wydawnicza Adama Tomasza Chłędowskiego (1790-1855), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 23 (2), 1984, s. 5-21, ISSN 0137-2998 (pol.).
  3. ↑ Jacek Szczerbiński, Środowisko dziennikarzy lwowskich1831-1863: narodziny zawodu, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 24 (2), 1985–1986, s. 25-45, ISSN 0137-2998 (pol.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Jerzy Jarowiecki, Lwowska prasa przed powstaniem styczniowym, „Annales Universitatis Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” (3), 2005, s. 63–88, ISSN 2081-1861 [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  5. 1 2 3 Piotr Gugała, Walenty Chłędowski – filozof „z” i „dla” Galicji, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016, s. 35-42, ISBN 978-83-7996-326-3 [dostęp 2024-10-01] (pol.).
  6. ↑ Wielka encyklopedia powszechna, t. II, Warszawa 1963, s. 463 (pol.).
  7. ↑ Alina Słomkowska, Dziennikarze warszawscy. Szkice z XIX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1974, s. 144 (pol.).
  8. ↑ Rocznik Teatru Polskiego we Lwowie, 1822, s. 10-12 (pol.).
  9. ↑ Karol Łopuszański, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-10-01].
  10. 1 2 Marian Tyrowicz, Czynniki kalkulacyjne prasy polskiej w kraju 1772-1850, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1981, s. 12, ISSN 0137-2998 (pol.).
  11. 1 2 3 4 5 6 7 Ateneum Wileńskie: czasopismo naukowe poświęcone badaniom przeszłości ziem Wielkiego X. Litewskiego. R. 11, 1936, s. 193-216 [dostęp 2024-10-02] (pol.).
  12. ↑ Janusz Śniadecki, Założenia programowe "Gazety Literackiej" (1821-1822), Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1988, s. 27-43 (pol.).
  13. ↑ Katarzyna Dormus, ANTONINA KRECHOWIECKA (1791-1831) - A FORGOTTEN LVOV WRITER IN GIRLS' EDUCATION FROM THE BEGINNING OF THE 19TH CENTURY (Antonina Krechowiecka (1791-1831) zapomniana lwowska publicystka poczatku XIX wieku o wychowaniu dziewczat), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” (46), 2009, s. 25–47, ISSN 0080-4754 [dostęp 2024-10-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.