Parkietnik

Parkietnik
	Amblyornis papuensis
	(Rand, 1940)
	; Samiec – okaz muzealny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	altanniki
Rodzaj	Amblyornis
Gatunek	parkietnik
Synonimy
	Archboldia papuensis Rand, 1940;
	Archboldia papuensis Rand, 1940;
Podgatunki
	A. p. papuensis (Rand, 1940); A. p. sanfordi (Mayr & Gilliard, 1950);
	A. p. papuensis (Rand, 1940); A. p. sanfordi (Mayr & Gilliard, 1950);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Parkietnik^[2], altannik Archbolda^[3] (Amblyornis papuensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny altanników (Ptilonorhynchidae). Jest rzadkim ptakiem endemicznym, charakterystycznym tylko dla wewnętrznych, wyżej położonych obszarów Nowej Gwinei. Jako jedyny przedstawiciel altanników tworzy w okresie godowym zamiast altanek ozdobne dywany mające na celu przywabić samice^[3]. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Takson ten został po raz pierwszy opisany przez kanadyjskiego ornitologa Austina L. Randa w 1940 roku. Holotyp pochodził znad rzeki Bele River w Górach Śnieżnych (zachodnio-środkowa Nowa Gwinea)^[4]^[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Archboldia papuensis i utworzył dla niego rodzaj Archboldia^[5]. Nazwa rodzajowa została nadana na cześć amerykańskiego zoologa i badacza Nowej Gwinei, Richarda Archbolda. Przez niektórych autorów gatunek nadal zaliczany jest do tego monotypowego rodzaju^[4]^[6]^[7], inni umieszczają go w rodzaju Amblyornis^[2]^[8].

Wyróżnia się dwa podgatunki, czasem podnoszone do rangi osobnych gatunków^[2]^[6]:

Amblyornis papuensis papuensis (Rand, 1940) – parkietnik czarny
Amblyornis papuensis sanfordi (Mayr & Gilliard, 1950) – parkietnik złotoczuby.

Parkietnik czarny zamieszkuje zachodnie, a złotoczuby wschodnie regiony Nowej Gwinei^[4]^[6].

Morfologia

Wygląd: Ciemnoszary ptak średniej wielkości o brązowej tęczówce, szarych nogach i złotych piórkach na wierzchu głowy i szyi tworzących jakby czapeczkę. Ogon nieco rozwidlony i trochę ciemniejszy od reszty ciała. Samice są podobne do samców, ale nieco mniejsze i bez złotych piór na głowie.
Średnie wymiary

długość ciała: samiec 37 cm, samica 35 cm^[9]
masa ciała: samiec 170–195 g, samica 163–185 g^[9]

Ekologia i zachowanie

Biologia tego gatunku jest wciąż mało poznana.

Biotop: Gęste, wyżynne i górskie lasy tropikalne.
Pożywienie: Głównie owoce, choć młode karmione są bezkręgowcami.
Rozmnażanie: Samce są poligamiczne. W celu zwabienia jak największej liczby partnerek wyściełają upatrzoną polankę ozdobnymi liśćmi, piórami i kawałkami owoców. Samica sama buduje gniazdo oraz opiekuje się jajami i pisklętami.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2022 roku uznaje parkietnika za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej, od 2004 roku klasyfikowała go jako gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened), zaś w 1996 roku otrzymał status gatunku narażonego na wyginięcie (VU – vulnerable). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale prawdopodobnie przekracza 10 tysięcy dorosłych osobników. Generalnie jest to ptak rzadki, lokalnie może być pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako stabilny^[1].

Przypisy

1 2 BirdLife International, Archboldia papuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022, wersja 2022-2 [dostęp 2023-01-07] (ang.).
1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ptilonorhynchidae Gray,GR, 1841 - altanniki - Bowerbirds (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-07].
1 2 Altanniki i edenki. W: Clifford B. Frith: Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 451. ISBN 83-85152-34-2.
1 2 3 Archbold's Bowerbird (Archboldia papuensis). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
1 2 A.L. Rand. New birds from the 1938–1939 expedition. „American Museum novitates”. 1072, s. 9–10, 1940. (ang.).
1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-07]. (ang.).
↑ Archboldia papuensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2023-01-07] (ang.).
↑ Paul Berton Zwiers. Use of molecular techniques to address the evolution of display traits in the Ptilonorhynchidae and other passeriform species. „Praca doktorska”. University of Maryland. (ang.).
1 2 Frith, C. & D. Frith: Archbold's Bowerbird (Archboldia papuensis), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-01-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[iucn-1] 1 2 BirdLife International, Archboldia papuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022, wersja 2022-2 [dostęp 2023-01-07] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-2] 1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ptilonorhynchidae Gray,GR, 1841 - altanniki - Bowerbirds (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-07].

[frith-3] 1 2 Altanniki i edenki. W: Clifford B. Frith: Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 451. ISBN 83-85152-34-2.

[ibc-4] 1 2 3 Archbold's Bowerbird (Archboldia papuensis). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).

[oryg-5] 1 2 A.L. Rand. New birds from the 1938–1939 expedition. „American Museum novitates”. 1072, s. 9–10, 1940. (ang.).

[ioc-6] 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-07]. (ang.).

[itis-7] Archboldia papuensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2023-01-07] (ang.).

[zwiers-8] Paul Berton Zwiers. Use of molecular techniques to address the evolution of display traits in the Ptilonorhynchidae and other passeriform species. „Praca doktorska”. University of Maryland. (ang.).

[botw-9] 1 2 Frith, C. & D. Frith: Archbold's Bowerbird (Archboldia papuensis), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-01-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]