Pierścieniak uprawny
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pierścieniak uprawny |
| Nazwa systematyczna | |
| Stropharia rugosoannulata Farl. ex Murrill Mycologia 14(3): 139 (1922) | |
Pierścieniak uprawny (Stropharia rugosoannulata Farl. ex Murrill) – gatunek grzyba z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Geophila rugosoannulata (Farl. ex Murrill) Kühner & Romagn. 1953
- Naematoloma ferrei (Bres.) Singer 1951
- Naematoloma rugosoannulatum (Farl. ex Murrill) S. Ito 1959
- Psilocybe rugosoannulata (Farl. ex Murrill) Noordel. 1995
- Stropharia ferrii Bres. 1926
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako łysiczka uprawna i łysiczka trocinowa[3].
Morfologia
Średnicy 6–15, a nawet 20 cm, początkowo stożkowato-wypukły, potem wypukły, na koniec rozpostarty. Brzeg ostry, długo podwinięty. Powierzchnia gładka, naga, matowa, ciemno winno-brązowa, potem jaśnieje i staje się ochrowobrązowa, na koniec kremowa, czasami jednak od samego początku jest kremowożółta z winno-czerwinymi włókienkami. Jest sucha i śliska, w stanie wilgotnym tylko nieco lepka[4].
Gęste, początkowo jasnoszare, potem szaroliliowe do fioletowoczarnych, z jaśniejszym ostrzem[5].
Wysokość 7–15 cm, grubość 1,5–3 cm, cylindryczny, czasami z rozszerzoną podstawą, biały, z wiekiem żółknący. Pierścień biały, gruby, czasami jego resztki pozostają na brzegu kapelusza i na trzonie. Powierzchnia pokryta długimi włókienkami, ale bez łusek. U podstawy z ryzomorfami[4].
Czarnofioletowy. Zarodniki o rozmiarach 10–14 × 6,5–8 µm[5].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii[6]. W Polsce jest gatunkiem synantropijnym i ekspansywnie zwiększającym swój zasięg. Prawdopodobnie na naturalnych siedliskach nie jest rzadki[3]. Liczne jego stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Jest w nim zaliczony do grzybów chronionych i zagrożonych[7].
Na naturalnych siedliskach jest spotykany w parkach, ogródkach działkowych, ogrodach botanicznych, na polach, rzadziej w lesie. Pojawia się w miesiącach maj – wrzesień. Rośnie na ziemi[3], na przegniłej słomie lub odpadach ogrodowych[5].
Znaczenie
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny, jednak niedostatecznie podgrzany może powodować zaburzenia trawienne. Wprowadzony do uprawy (w Polsce w 1970 r.). Smakiem przypomina surowe ziemniaki[5].
Gatunki podobne
- Stropharia hornemannii, u którego występują na trzonie łuski, a pierścień (o ile pozostał) nie pęka, a cały owocnik jest jaśniejszy. Prawdopodobnie trujący[5].
Przypisy
- 1 2 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2012-02-13] (ang.).
- 1 2 3 4 Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- 1 2 J. Breitenbach, F. Kraenzlin, Fungi of Switzerland 4 – Agarics. t. 2, 1995
- 1 2 3 4 5 Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 326. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Stanowiska pierścieniaka uprawnego w Polsce [online] [dostęp 2019-05-10].