Pogańskie gwary z Narewu

Pierwsza strona słowniczka – odpis wykonany przez W. Zinowa w 1978

Pogańskie gwary z Narewu, także słowniczek Zinowa – słowniczek polsko-jaćwieski, zawierający 215 wyrazów, pochodzący zapewne z XVI lub XVII wieku, znany z dwudziestowiecznego odpisu.

Historia odkrycia i kwestia autentyczności

W 1978 białoruski poszukiwacz pamiątek historycznych Wiaczesław Zinow, wówczas osiemnastoletni, kupił we wsi położonej niedaleko polskiej granicy łacińską książkę o tematyce religijnej, na końcu której znajdował się rękopiśmienny słowniczek o tytule zapisanym jako „Pogańske gwary z Narewu”. Zainteresowany tym odkryciem skopiował całość do notatnika. Niedługo później Zinow został powołany do odbycia służby wojskowej; jego rodzice, przerażeni możliwymi w warunkach ówczesnych realiów Związku Radzieckiego konsekwencjami gromadzenia przez syna przedmiotów związanych z religią, zniszczyli tę część jego zbiorów, w tym książkę. Zachował się jedynie odpis[1]. Zinau przesłał ten odpis litewskiemu lingwiście Zigmasowi Zinkevičiusowi, który opublikował go po raz pierwszy w roku 1984[2][3].

Początkowo wyrażano obawy, czy dokument nie jest sprytnym fałszerstwem. Dziś jednak częściej przyjmuje się autentyczność słowniczka i jego związek z językiem jaćwieskim[4][5][6][7].

Zawartość dokumentu

Oryginał dokumentu datuje się w przybliżeniu na okres 1670–1730[1]. Dokument zawiera 215 lematów polskich (w peryferyjnym dialekcie północno-wschodnim[6]) przetłumaczonych na język (najprawdopodobniej) jaćwieski[1][5], choć zastanawiano się też, czy ewidentnie bałtyjski język dokumentu jest dialektem litewskim, czy rzeczywistym świadectwem języka jaćwieskiego[3].

Dokument świadczy również, że na przełomie XVI i XVII wieku chrystianizacja dawnej Jaćwieży nie była jeszcze zakończona[1].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Francis Young, Words Lost in the Forest: The Strange Case of "Pagan Dialects from Narew" [online], Deep Baltic, 22 maja 2024 [dostęp 2025-03-23] (ang.).
  2. ↑ З. Зинкявичюс, Польско-ятвяжский словарик?, [w:] В.В. Иванов (red.), Балто-славянские исследования 1983, Наука, 1984, s. 3–29.
  3. 1 2 Zigmas Zinkevičius, Lenkų-jotvingių žodynėlis? (tęsinys), „Baltistica”, 21 (2), 2011, s. 184–194, DOI: 10.15388/baltistica.21.2.90, ISSN 0132-6503 [dostęp 2025-03-23] (ang.).
  4. ↑ Krzysztof Tomasz Witczak, Ugrofinizmy w języku jaćwieskim, „Acta Baltico-Slavica”, 44, 2020, s. 142–167, DOI: 10.11649/abs.2020.008, ISSN 2392-2389 [dostęp 2025-03-23].
  5. 1 2 Krzysztof Tomasz Witczak, “The Pagan dialects from Narew” in the light of Yatvingian onomastic remnants, [w:] Baltic from an Indo-European perspective, s. 43–44.
  6. 1 2 Leszek Bednarczuk, Languages in contact and conflict on the territory of the Grand Duchy of Lithuania (GDL), „Acta Baltico-Slavica”, 37, 2015, s. 19–39, DOI: 10.11649/abs.2013.002, ISSN 2392-2389 [dostęp 2025-03-23].
  7. ↑ Pietro Umberto Dini, Foundations of Baltic languages, Vilnius: Eugrimas, 2014, s. 304–307 [dostęp 2025-03-23].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.