Polski Cmentarz w Teheranie

Polski Cmentarz w Teheranie

Państwo	Iran
Miejscowość	Teheran
Powierzchnia cmentarza	30,4 ha
Liczba pochówków	1937
Położenie na mapie Iranu Polski Cmentarz w Teheranie
35°40′35,62″N 51°28′16,79″E/35,676561 51,471331

Polski Cmentarz w Teheranie, właściwie Polski Cmentarz Wojenny w Teheranie^[1][2] – polska nekropolia położona we wschodniej części stolicy Iranu, stanowiąca wydzieloną część katolickiego cmentarza w dzielnicy Dulab. Są na niej pochowani polscy wychodźcy z ZSRR, żołnierze Armii Polskiej w ZSRR gen. Władysława Andersa oraz cywile, w tym dzieci, którzy opuścili Związek Radziecki w trakcie tzw. „ewakuacji Armii Andersa” w 1942 roku. Na cmentarzu tym pochowano 1937 osób, w tym 409 wojskowych. Zmarły one głównie z powodu ogólnego wycieńczenia i chorób jakich nabawiły się na skutek przebywania w katastrofalnych warunkach w ZSRR^[3][4].

Po ewakuacji z ZSRR w Iranie znalazło się ponad 115 tys. Polaków, w tym około 25 tys. cywilów, wśród których 13 tys. to dzieci^[5]. Na ulicach Teheranu język polski był powszechnie słyszany. Polscy uchodźcy otwierali sklepy, kawiarnie, restauracje, pracowali w bazach amerykańskich i brytyjskich^[6]. Kilkaset kobiet wyszło za mąż za Persów i pozostało w Iranie na stałe.

„Po powrocie do Teheranu musiałem się zająć najgorliwiej szpitalami i obozami dla ludności cywilnej. Największym nieszczęściem był często beznadziejny stan zdrowia przybywających. Nieraz już po przybyciu do Teheranu ludzie umierali wskutek wycieńczenia i długotrwałego głodu podczas dwuletniego pobytu w Rosji sowieckiej. W ciągu kilku tygodni las, przeszło tysiąca krzyży, pokrył cmentarz polski w Teheranie. Zmarł także mój adiutant i serdeczny przyjaciel sprzed wojny porucznik Zygmunt Kostakiewicz, któremu cudem udało się wydostać z łagrów sowieckich” – pisał po latach generał Władysław Anders^[7].

Na cmentarzu znajduje się dwudzielny cokół, na którym umieszczona jest tablica pamiątkowa z polskim napisem: Pamięci Wygnańców Polskich, którzy w drodze do ojczyzny w Bogu spoczęli na wieki 1942–1944.

Łącznie na obszarze Iranu zmarło w czasie wojny ponad 3500 Polaków, w tym 611 wojskowych. Największe (poza Teheranem) nekropolie polskie znajdują się w Pahlewi, Isfahanie i Kazwinie.

• Władysław Anders: Bez ostatniego rozdziału, Gryf Publishing, Londyn 1959
• Andrzej Przewoźnik: Polskie cmentarze wojenne w Iranie = Polish War Cemeteries in Iran, Adiutor, Warszawa 2002, ISBN 83-916663-2-8.
• Harvey Sarner: Zdobywcy Monte Cassino: Generał Anders i jego żołnierze, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2002, ISBN 978-83-7506-003-4.
• KrystynaK. Tomaszyk KrystynaK., Droga i pamięć: Przez Syberię na Antypody, Warszawa: TRIO, 2009, ISBN 978-83-7436-206-1, OCLC 750977899 . Brak numerów stron w książce
• Józef Czapski: Na nieludzkiej ziemi (Instytut Literacki w Paryżu – 1949, 1962; 1969); II obieg wydawniczy (nielegalnie w Polsce): Krąg 1982; wydanie wspólne ze „Wspomnieniami starobielskimi” oraz tekstem „Prawda o Katyniu” [1945]: Editions Spotkania 1984, 1985; Oficyna Wydawnicza „Reduta” 1986, Wydawnictwo „Most” 1986, Solidarność Walcząca 1986, Krakowskie Towarzystwo Wydawnicze 1987, Skarżyska Oficyna Wydawnicza „SOWa” 1987, Międzyzakładowa Struktura Solidarności V 1987; wydania oficjalne: Czytelnik 1990, Znak 2001, ISBN 83-240-0000-3; przekład angielski: The Inhuman Land, przeł. G. Hopkins, Londyn 1951, Nowy Jork 1952, Londyn 1987; przekład francuski: Terre inhumaine, przeł. Maria Adela Bohomolec, Paryż 1947, jako La terre inhumaine. Adapté du pol. par M. A. Bohomolec et Joseph Czapski, wstęp Daniel Halévy, L’Age d’Homme, Lozanna 1979; przekład niemiecki: Unmenschlsche Erde, przeł. W. Gromek, posłowie Józef Czapski, Kolonia 1967, Frankfurt nad Menem 1969

• Cmentarz Katolicki Doulab – oficjalna strona. doulabcemetery.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-19)].