Przedwojenne rozgrywki piłkarskie województwa białostockiego

Przedwojenne rozgrywki piłkarskie województwa białostockiego rozpoczęły się w latach 1920-1924 wraz z formowaniem pierwszych klubów. Na początku miały głównie charakter meczów towarzyskich, bądź rozgrywek miejskich. Pierwszym występem w regularnych rozgrywkach zalicza się start Cresovi Grodno w rozgrywkach B klasy w roku 1923. Cresovia zwyciężyła rywalizację, ale ze względu na koszta i "niechęć" Wileńskiego OZPN-u nie przystąpiła do rozgrywek klasy A.

Rok 1924 to już start dwóch klubów reprezentujących województwo białostockie, Cresovi oraz drużyny WKS 42 Pułku Piechoty w rozgrywkach klasy B Wileńskiego OZPN. Był to dobry start, gdyż oba kluby awansowały do klasy A. W 1925 nastąpiła roczna pauza w rozgrywkach A, B i C klasy.

W 1926 roku beniaminkowie z białostocczyzny dość dobrze radzili sobie z drużynami z Wilna, jak się okazało później, tylko na boisku. Po rozgrywkach działacze Wileńskiego OZPN-u z sobie tylko znanych powodów zmienili wyniki kilku meczów przyznając walkowery drużynom Wileńskim. I tak 42 PP, który w rywalizacji zajął 3. miejsce został zdegradowany, a Wilja Wilno zajmująca ostatnie miejsce utrzymała się w A klasie.

Fakt ten sprawił, że w następnym sezonie kluby z Białegostoku zorganizowały rozgrywki B klasy pod patronatem Warszawskiego OZPN. WKS 42 Pułk Piechoty wygrał swoją grupę, ale w barażach do A klasy przegrał z drużyną z Siedlec. Cresovia w tym czasie walczyła w Wileńskiej A klasie, niestety zajęła ostatnie miejsce. Po sezonie drużyny Grodzieńskie postanowiły wspólnie z Białymstokiem przenieść się do Warszawskiego OZPN.

W roku 1928 w ramach B klasy stworzono 2 grupy: białostocką (7 drużyn) i grodzieńską (6 drużyn). Zwyciężyły zespoły WKS 42 Pułku Piechoty oraz 76 PP Grodno. Dnia 24 marca 1929 powstał Białostocki OZPN, powołana została Białostocka Klasa A, także 2 grupy klasy B oraz 3 grupy klasy C. Do klasy A awansowały 3 drużyny z Białegostoku i 3 drużyny z Grodna (najlepsze drużyny z poprzedniego sezonu).

Utworzenie BOZPN w 1929 roku przyczyniło się to do rozwoju piłki nożnej oraz powstawania nowych klubów w województwie. Była to także jedyna realna możliwość awansu do najwyższej klasy rozgrywkowej. Głównym motorem napędowym lig białostockich były dwa ośrodki - Grodzieński i Białostocki. Przy czym bez wątpienia sportowo wygrywali piłkarze z Grodna, głównie z WKS Grodno. Przez 11 lat swojego działania żadna z drużyn z białostocczyzny nie zdołała się zakwalifikować do MP lub Ligi. Ten fakt pokazuje, że poziom piłki nożnej na białostocczyźnie nie był zbyt wysoki. Kluby nie były zbyt bogate, a w końcówce lat 30. kilka z nich wycofało się lub zostało zdegradowanych z powodów finansowych. Znamiennym był także fakt, że trenerami drużyn np. białostockich byli grający piłkarze. Pomimo trudności finansowych oraz braku ogólnopolskich sukcesów, piłka nożna stawała się coraz popularniejsza, a na mecze przychodziły tłumy.

Duży wkład w dziedzictwo sportowe i piłkarskie wniosły żydowskie kluby sportowe. Najsilniejsze z nich to ŻKS Białystok, Makabi Grodno i Makabi Białystok.

W latach 30. do klubów z Białegostoku i Grodna dołączyły zespoły z Łomży, Grajewa i Suwałk. Największy sukces odniosła drużyna z Grajewa, Warmia w swoim debiucie w A klasie zdobyła Mistrzostwo Okręgu i walczyła w eliminacjach do Ligi.

Ze względu na wybuch II wojny światowej oraz oględnie prowadzone statystyki, rozgrywki nie posiadają dostatecznej dokumentacji. Oznacza to, że mogą w przyszłości nastąpić pewne zmiany w tabelach i wynikach meczów. Dotyczy to głównie klasy B i C, choć także brakuje wyników poszczególnych meczów w A klasie.

24 marca 1929 roku powstał Białostocki Okręgowy Związek Piłki Nożnej. W chwili powstania liczył 46 drużyn, w tym tzw. drugie zespoły drużyn grających w A klasie.

• Miejsca zajmowane przez kluby w danym sezonie mogą się dublować ze względu na podział na grupy, bądź na pozycje ex aequo.

Sezony >>>>					20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31	32	33	34	35	36	37	38	39
Klub	zał.		A	B	OZPN >>			Wileński OZPN				[1]	[2]	Białostocki OZPN
WKS 76 PP / WKS Grodno	1922 [3]	8	11	3				?	?	P	1		3	5	6	1	1	1/1	1/1	1/2	1/1	1	1	1
WKS 42 PP/Jagiellonia Białystok	1920	1	11	3					1	P	3	1	1	2	1	2	2	2/3	2/3	3/5	3/8	6	8
Cresovia Grodno [4]	1921	1	8	5				1	1	P	5	6	1	1	8	4	6	2	F [5]		Re	1	1	4
Warmia Grajewo [6]	1924	1	5	3					?	P			2	?					1	1/1	1/2	7	5	7
Hasmonea/Makabi Grodno [7]	191?	0	11	4						P	2		2	4	4	5	3	3/5	2/3	2/3	2/4	3	2	5
ŻKS Białystok	1918 [8]	0	6	2						P	2	3	3	5	2	3	4	1/2	3/5	F
Kraft Grodno [9]	192?	0	6	2						P			4	1	3	7	5	3/5	3/5	4/9
Hapoel Białystok	192?	0	6	2						P						1	1	4/7	4/7	5/8	2/4	4	6	1
ŁKS Łomża [10]	1928[11]	0	5	4						P			1	1	1	1	1	1	1/2	4/7	2/4	2	7
Makabi Suwałki [12]	1924	0	5	7						P			5		1/1	1/1	7	4/7	4/7	3/5	5/9			1
ŻKS Makabi Białystok	1934	0	5	0						P										2/3	1/3	5	3	2
Makabi Białystok	1926	0	4	4						P			2	6	5	6	8	1	1	F
Makabi Łomża	1916[11]	0	3	5						P					?	?				1	7	8	2	6
zak
Ognisko Białystok [13]	192?	0	2	4						P										1/2	1	1/1	4	8
Jutrznia Białystok	192?	0	2	4						P			7	1	7	8
Strzelec Białystok	193?	0	1	1						P													1	3
PKS Sparta Białystok [14]	1926[15]	0	0	5						P	1	2	4		1/?	1/?
Supraślanka Supraśl	1934[16]	0	0	5						P
BOSO Białystok [17]	192?	0	0	2					2	P	4	4
WKS 41 PP Suwałki	1921	0	0	2						P			6
Promień Białystok	192?	0	0	3						P						1/?
ŻKS Bielsk Podlaski	192?	0	0	2						P
Nordyja Białystok	193?	0	0	2						P
Gwiazda Łomża[18]	1928	0	0	2						P								?
Makabi Wołkowyjsk [19]	192?	0	0	1						P							1
Piechur/WKS 33 PP Łomża	192?[11]	0	0	2						P				6
GOSO Grodno	192?	0	0	1					2	P
Haszomir Białystok	192?	0	0	1						P			5
Strzelec Suwałki	19??	0	0	1						P
Haszomir Suwałki	192?	0	0	1						P						2
ŻKS Łomża	192?	0	0	1						P
Makabi Sejny	192?	0	0	1						P
Puszcza Hajnówka[20]	1937	0	0	1						P														1
PWL Tartak Grudki[20]	193?	0	0	1						P
PWL Hajnówka	193?	0	0	1						P
Rezerwa Bielsk Podl. [21]	1923	0	0	1						P										3
Kadr Sokółka	192?	0	0	1						P
Hapoel II Białystok	192?	0	0	1						P
PWL Białowieża	192?	0	0	1						P												1/3
WKS 42 PP/Jagiellonia II B-stok	1920	0	0	4						p
WKS 76 PP/WKS II Grodno	192?	0	0	1						P
Cresovia II Grodno	192?	0	0	1						P
ŻKS Białystok II	192?	0	0	3						P
ŻKS Makabi II Białystok	1934	0	0	1						p
Makabi II Grodno	192?	0	0	1						P
Makabi II Białystok	192?	0	0	3						P
Kraft Białystok	193?	0	0	2						P
Jutrznia II Białystok	192?	0	0	2						P
Pogoń Łapy	1927	0	0	0						P
Hapoel Grajewo	19??	0	0	0						P
Ostrowianka Ostrów Maz.	19??	0	0	0						P
Kraft II Grodno	192?	0	0	0						P
ŻUKS Łomża	19??	0	0	0						P
RZS Hapoel Łomża	19??	0	0	0						P
ŻKS Makabi Kolno	19??	0	0	0						P
Makabi Ostrołęka	19??	0	0	0						P
Hapoel Ostrołęka	19??	0	0	0						P
Hapoel Zambrów	19??	0	0	0						P
Orzeł Kolno	1926	0	0	0						P
Hakoah Zambrów	19??	0	0	0						P
Makabi Sokółka [22]	193?	0	0	0						P
Makabi Szczuczyn [23]	192?	0	0	0						P

Legenda
	Mistrzostwa Polski
	Klasa A
	Klasa B
	Klasa C
	brak rozgrywek
	Funkcjonujący klub, brak danych dotyczących występowania w rozgrywkach okręgowych.
?	Brak danych
P	Pauza w rozgrywkach w 1925 r.
F	fuzja z innym klubem
Re	Reaktywacja klubu
	Mistrzostwo Okręgu, gra w eliminacjach o Ligę (lub MP)

• Cresovia Grodno w latach 1935-1937 fuzja z WKS Grodno, od 1937 samodzielnie.
• ŻKS Białystok fuzja z Makabi Białystok 1935-1939, powstał klub o nazwie ŻKS Makabi Białystok
• Strzelec Białystok przejął rozwiązaną sekcję piłki nożnej od Jagiellonii.
• W 1932 roku WKS 42 Pułk Piechoty Przekształcił się w BKS Jagiellonia. Doszło także do fuzji ze Spartą Białystok

Pierwszym polskim klubem założonym w listopadzie 1920 roku w Białymstoku był WKS (Wojskowy Klub Sportowy) 42 Pułku Piechoty.

Istniejące kluby: WKS 42 PP Białystok (1920), WKS 2PP Grodno, WKS 4PP Suwałki, Cresovia Grodno (1921), pierwszy cywilny klub powstały na ziemiach województwa białostockiego.

Decyzją władz PZPN-u województwo białostockie zostaje podzielone na dwie części:
1) Białystok ma występować w rozgrywkach Warszawskiego OZPN-u.
2) Grodno ma występować w rozgrywkach Wileńskiego OZPN-u.
Do rozgrywek z przyczyn logistycznych nie dochodzi, zespoły rozgrywają mecze towarzyskie.
W Grodnie powstał nowy klub wojskowy WKS Grodno (to inny klub niż późniejszy WKS Grodno.

Do rozgrywek B klasy Wileńskiego OZPN przystąpiły drużyny z woj. białostockiego. Z dwóch grup klasy B – białostockiej i grodzieńskiej, znane są wyniki tej drugiej, a WKS Grodno po eliminacjach awansował do A klasy.

W rozgrywkach B klasy Wileńskiego OZPN wystąpiły drużyny z Białegostoku i Grodna, awans WKS 42 PP Białystok i Cresovii Grodno do klasy A.

W 1924 roku nie odbyły się rozgrywki finałowe Mistrzostw Polski. Mistrzowie okręgów w poszczególnych klasach A wystąpili w Mistrzostwach Polski rok później. Z tego powodu w roku 1925 pauzowała cała klasa A, B i C.

Wileńska klasa A wzbogacona drużynami z Białegostoku i Grodna zakończyła swoje rozgrywki w dość spektakularny sposób. Mianowicie po zakończonym sezonie przy "zielonym" stoliku zmieniono wyniki poszczególnych meczów przyznając walkowery na korzyść drużyn Wileńskich, w rezultacie czego ostatni klub Wilja Wilno utrzymał się w lidze, a spadł WKS 42 PP Białystok.

Po niemiłych doświadczeniach poprzedniego sezonu z Wileńskim OZPN białostockie drużyny organizują nieoficjalne rozgrywki klasy B pod patronatem Warszawskiego OZPN. Cresovia oraz drużyny z grodzieńszczyzny grały w klasie A i B Wileńskiego OZPN.

W roku 1928 oficjalnie Białystok i Grodno przystępują do rozgrywek w Warszawskim Okręgu. Tworzą się dwie klasy B, jedna grupa białostocka, a druga grodzieńska.
Pomimo zwycięstwa białostockiego WKS-u oraz Cresovi z Grodna drużyny nie przystępują do rozgrywek klasy A w Warszawskim Okręgu. Dzieje się tak za sprawą decyzji o powołaniu samodzielnego okręgowego związku piłki nożnej z siedzibą w Białymstoku.

1. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Rok 1929 jest datą utworzenia Białostockiego Okręgowego Związku Piłki nożnej. Wcześnie zespoły z białostocczyzny występowały w Wileńskiej klasie A, B, C. Białostocką klasę A utworzono z 3 klubów z podokręgu białostockiego i 3 z okręgu grodzieńskiego.

• Według regulaminu przy równej ilości punktów odbył się dodatkowy mecz o 1 miejsce.

Cresovia Grodno : WKS 42 PP Białystok 3:2.

• Od następnego sezonu klasę A powiększono do 8 zespołów. Z klasy B awansowały drużyny Jutrzni Białystok, Kraftu Grodno.
• Cresovia Grodno wystąpiła w eliminacjach do Ligi, niestety nie zakwalifikowała się kończąc rozgrywki w IV grupie na ostatnim 3 miejscu.
• W klasie B w dwóch grupach grało 14 zespołów, w klasie C w 4 grupach rywalizowało 26 zespołów.

2. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Drugi rok po utworzeniu białostockiej klasy A, która w sezonie 1930 liczyła już 8 zespołów. Beniaminkami z klasy B grupy grodzieńskiej była drużyna Kraftu Grodno, z grupy białostockiej Jutrznia Białystok.

Wojskowi w tym sezonie odnieśli swój największy sukces w II RP wywalczając mistrzostwo okręgu oraz grając w eliminacjach o Ligę.

• Kolejność tabeli jest prawidłowa, podana na podstawie prasowego komunikatu BOZPN. Z powodu braku wyników poszczególnych meczów nie udało się skompletować wyników całej tabeli.
• Decyzją władz BOZPN nikt nie spadł do klasy B i żadna drużyna nie awansowała do klasy A.

3. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Trzeci rok białostockiej klasy A, rywalizacja toczyła się jak wcześniej pomiędzy drużynami z Białegostoku i Grodna.

• Do klasy B spadła Jutrznia Białystok, awansowały Makabi Suwałki.
• Drużyna WKS 76 PP Grodno rozegrała eliminację do Ligi, które przegrała i w następnym sezonie wystąpi w klasie A.

4. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
27 stycznia 1932 w wyniku połączenia WKS 42 Pułku Piechoty, który posiadał sekcję piłki nożnej i lekkoatletyki (1920) oraz Klubu Sportowego Związku Młodzieży Wiejskiej z silną lekkoatletyczną sekcją (1927), powstał nowy klub przejmujący tradycję 42 PP. Ideą połączenia było stworzenie silnego wielosekcyjnego klubu. Pierwszym honorowym prezesem został patron klubu Wojewoda Białostocki Marian Zyndram-Kościałkowski.

• WKS 42 PP przekształcił się w klub BKS Jagiellonia Białystok
• Do klasy B spadł zespół Makabi Białystok, awansował Hapoel Białystok.

5. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W roku 1933 władze BOZPN postanowiły zmienić system rozgrywek klasy A. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.

• Po sezonie sekcja piłki nożnej Cresovi oraz WKS 76 PP Grodno połączyły się tworząc klub WKS Grodno
• Z powodu zwolnienia miejsca przez Cresovię nie rozegrano dwumeczu o pozostanie w klasie A.
• Z powodu wycofania Cresovi nikt nie spadł, awansował ŁKS Łomża.
• Po sezonie zespół Makabi Grodno został przesunięty do grupy II A klasy.

6. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W roku 1934 jak poprzednio system rozgrywek klasy A był dwufazowy. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.

• Przed sezonem zmiana nazwy 76 PP Grodno na WKS Grodno (połączenie z Cresovią oraz innymy klubami wojskowymi z Grodna).
• W związku z powiększeniem klasy A do 10 zespołów nikt nie został zdegradowany.
• Awans z klasy B uzyskały drużyny Warmia Grajewo, Makabi Białystok. Zespół Makabi Białystok przed następnym sezonem połączył się z ŻKS tworząc klub o nazwie ŻKS Makabi Białystok.

7. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
System rozgrywek klasy A jak w latach poprzednich był dwufazowy. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.

Rok 1935 przyniósł niespodziankę, którą było wywalczenie przez piłkarzy Warmii Grajewo mistrzostwa okręgu, przerywając hegemonię wojskowych z Grodna. Niestety jak poprzednio mistrz białostockiego okręgu odpadł w eliminacjach o ligę.

Jagiellonia po zakończonym sezonie 24 listopada 1935 roku głównie ze względów finansowych zmieniła strukturę organizacyjną i wróciła pod opiekę wojska. Zmieniła się nazwa klubu na Wojskowy Klub Sportowy Jagiellonia Białystok.

• Zespół Makabi Białystok przed sezonem połączył się z ŻKS tworząc klub o nazwie ŻKS Makabi Białystok.

Mecze o utrzymanie się w klasie A

• W wyniku dwumeczu w klasie A utrzymał się Hapoel Białystok, do klasy B zdegradowany został Kraft Grodno.
• Z klasy B awansował zespół Makabi Łomża.

8. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W systemie rozgrywek klasy A pojawiła się mała zmiana, powstała 3. grupa rozgrywkowa. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 3 grupy terytorialne (białostocką, grodzieńską, łomżyską), których zwycięzcy stoczyli mecze w grupie o 1. miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.

Na 1. miejsce okręgu powróciła drużyna z Grodna. Jagiellonia rozegrała słaby sezon, musiała toczyć walkę o utrzymanie się w klasie A. Cel został osiągnięty, ale najwyraźniej klub miał zniżkową tendencję. Najwyraźniej ucieczka pod skrzydła wojskowe nie przyniosła spodziewanych rezultatów, problemy finansowe klubu odcisnęły swoje piętno także na wynikach sportowych.

• Dodatkowy mecz o 1 miejsce na neutralnym terenie: WKS Grodno-Warmia Grajewo 4:0

• Makabi Suwałki spadło do klasy B.
• W związku ze zmniejszeniem klasy A do 8 drużyn, nikt nie awansował z klasy B.

9. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Rok 1937 był powrotem do jednej klasy A dla całego okręgu białostockiego. Dodatkową zmianą było przeprowadzenie rozgrywek w systemie jesień-wiosna, miało to na celu lepsze przygotowanie mistrza okręgu do letnich eliminacji o ligę. Klasa A została zmniejszona do 8 zespołów.

• Z powodu braku wyników kilku meczów tabela jest niekompletna, jednak kolejność na pozycjach 1-8 jest prawidłowa.
• Do klasy B spadł Makabi Łomża, awansowało Ognisko Białystok.

10. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego

• Tabela niekompletna, najprawdopodobniej nie rozegrano 2 meczów.
• ŁKS Łomża za nie uregulowane składki został wykluczony z rozgrywek, wszystkie ich mecze zweryfikowano jako walkower 0:3.
• WKS Jagiellonia Białystok wycofał się z rozgrywek, wszystkie mecze anulowano.
• Z klasy B awansowały Strzelec Białystok, Makabi Łomża, Cresovia Grodno.

11. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego

• Z powody braku wyników kilku meczów tabela jest niekompletna. Brakuje pewności co do kolejności na pozycjach 2-3-4.
• Większość piłkarzy WKS Jagiellonii Białystok zasiliła klub Strzelca Białystok.
• Warmia Grajewo za nie uregulowane składki został wykluczony z rozgrywek, wszystkie ich mecze anulowano.
• Ognisko Białystok wycofał się z rozgrywek, wszystkie mecze anulowano.
• Z klasy B awansowały Hapoel Białystok, Puszcza Hajnówka, oraz zwycięzca dwumeczu Makabi Suwałki vs Strzelec Suwałki. Z powodu wybuchu wojny mecze nie zostały rozegrane.

• Z powodu wybuchu wojny rozgrywki nie zostały rozegrane.

(*) Z klasy B awansowały Hapoel Białystok, Puszcza Hajnówka, oraz nie wyłoniony zwycięzca dwumeczu Makabi Suwałki vs Strzelec Suwałki.

• Historia I ligi polskiej w statystyce
• Piłka nożna na ziemi łomżyńskiej w latach 1919-1997, Henryk Pestka.
• JerzyJ. Górko JerzyJ., Piłkarskie Dzieje Podlasia, Żelechów: sendsport.pl księgarnia kibica, [cop. 2010], ISBN 978-83-61418-03-0, OCLC 823782412 . Brak numerów stron w książce
• Polska liga Klubów 1921. plk1921.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• JanJ. Goksiński JanJ., Klubowa historia polskiej piłki nożnej do 1939 roku Tom I, regiony, baraże, frekwencja., Warszawa: PZI Softena, 2013, ISBN 978-83-935604-3-1, OCLC 879536397 . Brak numerów stron w książce