Przestępczość nieletnich

Przestępczość nieletnich (ang. juvenile delinquency) – czyny zabronione określane przez ustawę jako przestępstwo[1], przestępstwo skarbowe lub niektóre wykroczenia dokonane przez osoby nieletnie w rozumieniu ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich[2]. Przestępczość nieletnich to zjawisko, które budzi wiele kontrowersji i stanowi poważny problem społeczny na całym świecie. Młodzież, będąca w okresie dorastania, często podejmuje ryzykowne decyzje, które mogą prowadzić do konfliktu z prawem. W kontekście prawa, nieletni są traktowani inaczej niż dorośli, przede wszystkim najważniejsze jest dobro małoletniego. Sąd najczęściej stawia na resocjalizację i rehabilitację, zamiast na karanie. Celem jest pomoc młodym ludziom w poprawie ich zachowania[1].

Prawo w Polsce

W Polsce głównym aktem prawnym regulującym kwestie związane z przestępczością nieletnich była ustawa z 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich[3].

W dniu 1 września 2022 r. weszła w życie ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Przepisy zawarte w tym akcie mają poprawić skuteczność resocjalizacji nieletnich[4].

Wśród nowych rozwiązań przewidzianych w ustawie znajduje się określenie dolnego progu wiekowego na poziomie ukończonych 10 lat, jako warunku prowadzenia w stosunku do nieletniego postępowania w sprawie o demoralizację. W przepisach poprzedniej ustawy brak było takiej regulacji, co sprawiało, że dziecko poniżej 10 roku życia mogło odpowiadać za swoje czyny przed sądem[4].

Najczęstsze przestępstwa popełniane przez nieletnich

  1. Przestępstwa przeciwko mieniu – dotyczą kradzieży, włamań, zniszczenia mienia czy oszustw.
  2. Kradzieże np. kradzież z włamaniem, kradzież kieszonkowa, kradzież sklepowa.
  3. Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu np. udział w bójce i pobiciu.
  4. Zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy.
  5. Demoralizacja lub popełnienie czynu karalnego[5].

Przypadki, w których nieletni może odpowiadać jak osoba dorosła

Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w Dz.U.2024.17 w art. 10[6]. W poniższej tabeli opracowane są przestępstwa za które może odpowiadać.

Nieletni po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać za następujące przestępstwa:
– zamach na życie prezydenta RP (art. 134 kk);

– zabójstwo (art. 148 kk);

– spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 par. 1 albo 3 kk);

– sprowadzenie niebezpieczeństwa, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób, albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 par. 1 albo 3 kk);

– piractwo (prawdziwe – nie „komputerowe”);

– spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym (art. 173 par. 1 albo 3 kk);

– zgwałcenie zbiorowe i ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 kk);

– czynną napaść na funkcjonariusza publicznego połączoną za spowodowaniem ciężkiego uszczerbku na jego zdrowiu (art. 223 par. 2 kk);

– wzięcie zakładnika (art. 252 par. 1 labo 2 kk);

– rozbój (art. 280 kk)[7].

Klasyfikacja przestępstw nieletnich

Ocena przestępstw popełnianych przez nieletnich jest kluczowym aspektem w systemie sprawiedliwości, uwzględnia ona specyficzne cechy, wiek oraz potencjał rozwojowy sprawców. Klasyfikacja przestępstw na trzy kategorie pozwala na lepsze zrozumienie skali i charakteru popełnionego czynu oraz dostosowanie odpowiedzi systemu prawnego do konkretnych przypadków.

Lekkie wykroczenia

Drobne przestępstwa zazwyczaj wynikają z niedojrzałości emocjonalnej nieletnich oraz ich eksperymentowania z granicami społecznymi, zazwyczaj nie mają poważnych konsekwencji prawnych. Przykładami są kradzieże drobnych przedmiotów, zakłócanie spokoju czy inne działania o niewielkim stopniu szkodliwości. W przypadku lekkich wykroczeń, zazwyczaj stosuje się działania edukacyjne i zapobiegawcze, takie jak rozmowy z rodzicami, uczestnictwo w programach resocjalizacyjnych czy prace społeczne[8].

Wykroczenia średniej wagi

Wykroczenia o większym stopniu wagi to przestępstwa, które są poważniejsze niż lekkie wykroczenia, ale nie tak ciężkie jak przestępstwa kryminalne. Mogą to być na przykład włamania, pobicie czy posiadanie niewielkich ilości narkotyków. W takich przypadkach, system sprawiedliwości może zastosować bardziej surowe środki, takie jak kary wychowawcze, nadzór prokuratora, uczestnictwo w programach resocjalizacyjnych czy nawet ograniczenia wolności, aby zniwelować negatywne skutki przestępstw i zapobiec recydywie[8].

Poważne przestępstwa

Najbardziej drastyczne czyny, które powodują znaczną szkodę dla ofiar oraz społeczeństwa jako całości. W tej kategorii znajdują się najcięższe przestępstwa, takie jak zabójstwa, gwałty, handel narkotykami czy poważne akty przemocy. W przypadku tego rodzaju przestępstw, nieletni mogą być sądzeni w systemie sprawiedliwości, otrzymać mogą poważne kary, takie jak umieszczenie w zakładzie wychowawczym lub resocjalizacyjnym mającym na celu rehabilitację i zmniejszenie ryzyka powtórzenia się takich zachowań w przyszłości[8].

Klasyfikacja przestępstw popełnianych przez nieletnich nie jest jednoznaczna i może zależeć od wielu czynników. Jednymi z nich są rodzaj czynu, wiek i motywacja sprawcy, stopień szkodliwości, środowisko rodzinne i społeczne oraz okoliczności popełnienia przestępstwa[8].

Środki przeciwdziałania demoralizacji nieletnich

Środek wychowawczy

Środek wychowawczy dla nieletniego to forma resocjalizacji, która ma na celu poprawę zachowania młodych ludzi, którzy popełnili wykroczenie lub czyn karalny. Wszystkie środki wychowawcze zostały opisane w ustawie z dnia 9 czerwca 2022 roku o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich w art. 7[9].

Środek leczniczy

,,Środkiem leczniczym jest umieszczenie w zakładzie leczniczym, w którym są udzielane nieletnim świadczenia zdrowotne z zakresu opieki psychiatrycznej lub leczenia uzależnień, zwanym dalej „zakładem leczniczym”[9].

Środek poprawczy

,,Środek poprawczy stanowi orzeczenie umieszczenia w zakładzie poprawczym"[9].

Ważne jest, aby nieletni był świadomy czynu karalnego jaki popełnił oraz konsekwencji swoich działań. Już w początkowych etapach edukacji i rozwoju warto dziecko uświadamiać na temat prawa i przepisów go obowiązujących. Rodzice powinni mieć świadomość z kim ich pociecha spędza czas i w jakim towarzystwie się obraca, aby w przyszłości móc zapobiec konfliktów z prawem. Dzięki działaniom zapobiegawczym i wsparciu rodziców można zminimalizować ryzyko, że nieletni trafi do zakładu poprawczego, czy będzie mieć nadzór prokuratora.

Przypisy

  1. 1 2 Dz. U. 1982 Nr 35, poz. 228 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-11-13].
  2. ↑ Dz.U.1932.60.571 Rozdział 11 - Postępowanie z nieletnimi. - Kodeks karny. [online], sip.lex.pl [dostęp 2024-11-13].
  3. ↑ Dz.U. 2010 nr 33, poz. 178 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-11-13].
  4. 1 2 Polska Policja, Odpowiedzialność karna nieletnich w świetle ustawy z 2022 roku [online], Komenda Powiatowa Policji w Jaworze [dostęp 2024-11-26].
  5. ↑ Przestępczość nieletnich w III RP – co wiemy? [online], Demagog [dostęp 2024-11-14] (pol.).
  6. ↑ LEX [online], sip.lex.pl [dostęp 2024-12-28].
  7. ↑ Kiedy nieletni odpowiada jak dorosły? | Jerzy Grycz – Kancelaria Adwokacka, adwokat rodzinny, rozwód | Warszawa, Ochota [online], www.adwokat-grycz.pl [dostęp 2024-11-13].
  8. 1 2 3 4 Klasyfikacja przestępstw popełnianych przez nieletnich [online], online [dostęp 2024-12-15].
  9. 1 2 3 Środki przeciwdziałania demoralizacji nieletnich [online], sip.lex.pl [dostęp 2024-11-26].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.