Ptaśnik plamisty

Ptaśnik plamisty

Chersobius signatus[1]
(Gmelin, 1789)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	żółwie
Podrząd	żółwie skrytoszyjne
Nadrodzina	testudinoidea
Rodzina	żółwie lądowe
Rodzaj	Chersobius
Gatunek	Chersobius signatus
Synonimy
Testudo signata Walbaum, 1782 (nomen illegitimum) Testudo signata Gmelin, 1789 Testudo cafra Daudin, 1801 Testudo juvencella Daudin, 1802 Pseudomopus signatus peersi Hewitt, 1935 Homopus signatus (Gmelin, 1789)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
zagrożony

Ptaśnik plamisty (Chersobius signatus) – gatunek żółwia z rodziny żółwi lądowych i podrzędu żółwi skrytoszyjnych^[3]. Endemit Republiki Południowej Afryki. Zagrożony wyginięciem.

Zasięg tego gatunku jest ograniczony do małego obszaru Little Namaqualand, suchego regionu na zachodzie RPA^[3], gdzie żyje na skalistym podłożu i żeruje wśród skał w poszukiwaniu małych sukulentów, którymi się żywi^[4].

Jest uznawany za najmniejszy gatunek żółwia^[5][6]. Samce mierzą 6–8 cm długości prostego pancerza, podczas gdy większe samice mierzą do 10 cm^[7]; ważą około 95–165 g^[7]. Żółw ten posiada spłaszczoną skorupę z lekko ząbkowanymi krawędziami. Pomarańczowobrązowy karapaks jest pokryty wieloma czarnymi plamkami. Samce mają wyraźnie wklęsły plastron^[8].

Ptaśnika plamistego można odróżnić od innych gatunków z rodzaju Chersobius po obecności plamek i pięciu palców na przednich łapach (w przeciwieństwie do blisko spokrewnionych z nim gatunków, które mają cztery palce na wszystkich czterech łapach)^[8].

Żółwie te są najbardziej aktywne wczesnym rankiem (szczególnie jesienią i wiosną, kiedy ma miejsce pora rozrodcza). Żywią się małymi sukulentami, które rosną pomiędzy skałami^[9].

Zaloty u tego gatunku polegają na tym, że samiec i samica kiwają głowami. Po kopulacji samica buduje gniazdo i składa kilka jaj w wilgotnej glebie między skałami. Młode ważą mniej niż 7 gramów, mają 30 mm długości i wychodzą z jaj po 100 do 120 dniach inkubacji. Przeciętna dojrzała samica składa do 5 jaj rocznie^[9].

Ptaśnik plamisty jest zagrożony przez ruch uliczny, niszczenie siedlisk (np. poprzez nadmierny wypas zwierząt czy przemysł wydobywczy), zmiany klimatu i kłusownictwo w celu handlu zwierzętami domowymi^[10]. Innym zagrożeniem jest drapieżnictwo ze strony ptaków (zwłaszcza kruków srokatych^[9]), ssaków (w tym psów domowych) czy węży^[11].

Wiele osobników tego gatunku jest zabieranych z naturalnego środowiska każdego roku, a prawie wszystkie w rezultacie giną, ponieważ nie przystosowują się łatwo do diety w niewoli i zmian środowiskowych^[12]. Jednak w przeciwieństwie do większości innych gatunków z rodzaju Chersobius ich dieta (choć bardzo zróżnicowana) nie jest wysoce wyspecjalizowana^[12]. Dlatego gatunek ten może dobrze przystosować się do życia w niewoli, pod warunkiem, że poświęci się odpowiednią uwagę temperaturze, oraz wilgotności. Większość problemów z opieką w niewoli wynika z niewłaściwego odżywiania lub wysokiej wilgotności powietrza^[12][11].

Gatunek wymieniony jest w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[13]. W RPA jest objęty ochroną prawną, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym^[2].