Pustyniogwan

Pustyniogwan

Dipsosaurus dorsalis[1]
(Baird & Girard, 1852)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	gady
Rząd	łuskonośne
Rodzina	legwanowate
Rodzaj	Dipsosaurus
Gatunek	pustyniogwan
Synonimy
Crotaphytus dorsalis Baird & Girard, 1852[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Pustyniogwan, legwan brązowy, legwan pustynny (Dipsosaurus dorsalis) – gatunek gada z rodziny legwanowatych (Iguanidae). Jedna z najpospolitszych jaszczurek na pustyniach: Sonora i Mojave w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i w północno-zachodnim Meksyku. Występuje także na kilku wyspach Zatoki Kalifornijskiej.

Gatunek został po raz pierwszy opisany w 1852 na łamach „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia” przez Spencera Fullertona Bairda i Charles’a Frédérica Girarda. Autorzy nadali mu nazwę Crotaphytus dorsalis, a jako miejsce typowe wskazali Colorado Desert^[3]. Dwa lata później Edward Hallowell utworzył dla tego gatunku nowy rodzaj Dipsosaurus^[4]. Nazwa rodzaju pochodzi od kombinacji dwóch greckich słów – Dipsa (δίψα) („spragniona”) i sauros (σαῦρος) („jaszczurka”). Drugi człon nazwy naukowej – dorsalis pochodzi od łacińskiego słowa dorsum, oznaczającego „plecy”, co odnosi się do rzędu powiększonych łusek na środku grzbietu jaszczurki.

Pustyniogwan osiąga średnią wielkość w porównaniu z innymi przedstawicielami rodziny legwanowatych. Dorasta do 40 cm (razem z ogonem)^[5]. Ubarwienie matowoszare z jasnobrązowym, siatkowanym wzorem na grzbiecie. Przy tylnych nogach, wzór zamienia się w pasy, przebiegające przez cały ogon, który jest zwykle około jeden i pół raza dłuższy niż reszta ciała. Podbrzusze jest jasne. W czasie sezonu rozrodczego u obu płci boki stają się różowawe.

Preferowany habitat często pokrywa się z obszarami, na których występuje roślina Larrea tridentata – to przeważnie suche, piaszczyste obszary porośnięte zaroślami. Mogą być także znajdowane w pobliżu skalistych koryt rzecznych. W południowej części środowiska, na którym występuje, jaszczurka zamieszkuje obszary wysuszonego, podzwrotnikowego buszu oraz tropikalne lasy liściaste.

Pustyniogwany wytrzymują wysokie temperatury, dlatego wychodzą na powierzchnię, podczas gdy inne jaszczurki kryją się w norach. Często w celach obronnych wspinają się na krzewy. Nory zazwyczaj są kopane we wzgórkach piasku, który gromadzi się w pobliżu krzaków, takich jak Larrea tridentata. Mogą używać gotowych nor lisów długouchych i żółwi Gopherus agassizii.

Jaszczurki te rozmnażają się wczesną wiosną. Uważa się, że raz w roku składają od trzech do ośmiu jaj^[6]. Młode wykluwają się koło września^[6].

Pustyniogwany są głównie zwierzętami roślinożernymi, żywią się pąkami, owocami i liśćmi wielu roślin – zarówno jednorocznych, jak i wieloletnich^[6]. Jednym z ich ulubionych pokarmów są żółte kwiaty Larrea tridentata^[6]. Czasami jedzą owady, kał (ssaków i jaszczurek) oraz padlinę^[6].

Drapieżniki polujące na jaszczurki bądź zjadające ich jaja to: ptaki drapieżne, lisy, szczury, łasice, niektóre węże i ludzie^[6].

• D.R.D.R. Frost D.R.D.R., R.R. Etheridge R.R., A Phylogenetic Analysis and Taxonomy of Iguanian Lizards (Reptilia: Squamata), „Univ. Kansas Mus. Nat. Hist. Misc. Publ.”, 81, 1989, s. 1–65 .
• D.R.D.R. Frost D.R.D.R. i inni, Total evidence, sequence alignment, evolution of Polychrotid lizards, and a reclassification of the Iguania (Squamata: Iguania), „American Museum Novitates”, 3343, 2001, s. 1–38 .

• Desert Iguana (Dipsosaurus dorsalis). Arizona-Sonora Desert Museum. (ang.).
• Legwan brązowy (Dipsosaurus dorsalis). [w:] Jaszczurki.net [on-line].
• Dipsosaurus dorsalis - legwan brązowy. [w:] terrarium.pl [on-line].