Pyrrhula

	Pyrrhula
	Brisson, 1760
	; Gil płomienny (P. erythrocephala)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Pyrrhulini
Rodzaj	Pyrrhula
	Typ nomenklatoryczny
	Loxia pyrrhula Linnaeus, 1758
Synonimy
	Protopyrrhula Bianchi, 1907; Pyrrhia Navás, 1907;
	Protopyrrhula Bianchi, 1907; Pyrrhia Navás, 1907;
Gatunki
	9 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	9 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Pyrrhula – rodzaj ptaków z podrodziny łuskaczy (Carduelinae) w obrębie rodziny łuszczakowatych (Fringillidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i na Azorach^[4].

Morfologia

Długość ciała 14–17 cm; masa ciała 17–38 g^[5].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (tautonimia) gil zwyczajny (P. pyrrhula).

Etymologia

Pyrrhula: epitet gatunkowy Loxia pyrrhula Linnaeus, 1758; średniowiecznołac. pyrrhula ‘gil’, od gr. πυρρουλας purrhoulas ‘robakożerny ptak’ wymieniony przez Arystotelesa, identyfikowany jako rudzik lub gil. W ornitologii kombinacja pyrrhul- jest często używana do określenia grubodziobych ptaków lub tych z czerwoną piersią^[6].
Protopyrrhula: gr. πρωτο- prōto- ‘pierwszy, świeży’; rodzaj Pyrrhula Brisson, 1760^[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pyrrhula nipalensis Hodgson, 1836.
Pyrrhia: gr. πυρρος purrhos ‘w kolorze płomienia, czerwony’, od πυρ pur, πυρος puros ‘ogień’^[8].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[9]:

Pyrrhula nipalensis Hodgson, 1836 – gil łuskogłowy
Pyrrhula leucogenys Ogilvie-Grant, 1895 – gil białouchy
Pyrrhula aurantiaca Gould, 1858 – gil pomarańczowy
Pyrrhula erythrocephala Vigors, 1832 – gil płomienny
Pyrrhula erythaca Blyth, 1862 – gil siwogłowy
Pyrrhula owstoni Rothschild & E. Hartert, 1907 – gil lawendowy
Pyrrhula murina Godman, 1866 – gil azorski
Pyrrhula pyrrhula (Linnaeus, 1758) – gil zwyczajny

Opisano również wymarły gatunek z Azorów^[10]

Pyrrhula crassa Rando, Pieper, Olson, Pereira & Alcover, 2017

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Pyrrhula Brisson, 1760, gdyż autor uznał tautonimię za niedopuszczalną.

Przypisy

1 2 M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 36. (fr.).
↑ В.Л. Вiанки. Ревизiя формъ рода Pyrrhula, сем. Fringillidae, ихъ филогенезъ и географическое распространенiе. „Извъстiя Императорской Академш Наукъ”. V серiи. 25, s. 162, 193, 1906. (ros.).
↑ L. Navás. Ornitologia de Aragón (continuación). „Anales de la Facultad de Ciencias de Zaragoza”. 1 (2), s. 128, 1907. (hiszp.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-01]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Finches, Euphonias, and Allies (Fringillidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Pyrrhula, DOI: 10.2173/bow.fringi1.01 [dostęp 2024-12-04] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pyrrhula [dostęp 2022-01-18] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Protopyrrhula [dostęp 2022-01-18] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pyrrhia [dostęp 2022-01-18] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2024-10-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-04].
↑ J.C Rando, H. Pieper, Storrs L. Olson, F. Pereira & J.A. Alcover. A new extinct species of large bullfinch (Aves: Fringillidae: Pyrrhula) from Graciosa Island (Azores, North Atlantic Ocean). „Zootaxa”. 4282 (3), s. 567–583, 2017. DOI: 10.11646/zootaxa.4282.3.9. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[3] Nowa nazwa dla Pyrrhula Brisson, 1760, gdyż autor uznał tautonimię za niedopuszczalną.

[Brisson-1] 1 2 M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 36. (fr.).

[Bianchi-2] В.Л. Вiанки. Ревизiя формъ рода Pyrrhula, сем. Fringillidae, ихъ филогенезъ и географическое распространенiе. „Извъстiя Императорской Академш Наукъ”. V серiи. 25, s. 162, 193, 1906. (ros.).

[Navás-4] L. Navás. Ornitologia de Aragón (continuación). „Anales de la Facultad de Ciencias de Zaragoza”. 1 (2), s. 128, 1907. (hiszp.).

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-01]. (ang.).

[botw-6] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Finches, Euphonias, and Allies (Fringillidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Pyrrhula, DOI: 10.2173/bow.fringi1.01 [dostęp 2024-12-04] (ang.).

[7] The Key to Scientific Names ↓, Pyrrhula [dostęp 2022-01-18] .

[8] The Key to Scientific Names ↓, Protopyrrhula [dostęp 2022-01-18] .

[9] The Key to Scientific Names ↓, Pyrrhia [dostęp 2022-01-18] .

[Mielczarek&Kuziemko-10] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2024-10-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-04].

[Zootaxa2017-11] J.C Rando, H. Pieper, Storrs L. Olson, F. Pereira & J.A. Alcover. A new extinct species of large bullfinch (Aves: Fringillidae: Pyrrhula) from Graciosa Island (Azores, North Atlantic Ocean). „Zootaxa”. 4282 (3), s. 567–583, 2017. DOI: 10.11646/zootaxa.4282.3.9. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]